Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Meniň öýüm bilen münberimiň arasy Jennetiň bakjalaryndan bir bakjadyr we meniň münberim howuzymyň üstündedir”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، عَنْ يَحْيَى، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، قَالَ: حَدَّثَنِي خُبَيْبُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ حَفْصِ بْنِ عَاصِمٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «مَا بَيْنَ بَيْتِي وَمِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الجَنَّةِ، وَمِنْبَرِي عَلَى حَوْضِي«.

"Abdulmelikden rowaýat edilmegine görä, ol Ziýadyň hyzmatkäri bolan Kazaa‘dan eşiden zadyny gürrüň berip şeýle diýdi: “Men Ebu Sa’yd El-Hudrynyň (Allah ondan razy bolsun) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden dört zat hakynda eşidip gürrüň berenini eşitdim, şol dört zat meni haýran galdyrdy we men olary haladym” diýdi. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýdan şol dört zady şulardyr): “Hiç bir aýal maşgala adamsy ýa-da ýakyn garyndaşy ýanynda bolmasa, iki günlik ýola sapara çykmasyn! Şu iki günde, ýagny Remezan baýramy bilen Gurban baýramynda agyz beklemek bolýan däldir. Iki namazdan soň namaz okamak bolýan däldir; Ertir namazyndan soň, tä gün dogýança we ikindi namazyndan soň tä, gün ýaşýança. (Ybadat etmek, namaz okamak üçin) üç mesjitden başga hiç bir ýere sapara gidilmez: Mesjidul-Haram, Aksa mesjidi we Meniň mesjidim ”. "

حَدَّثَنَا أَبُو الوَلِيدِ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ عَبْدِ المَلِكِ، سَمِعْتُ قَزَعَةَ، مَوْلَى زِيَادٍ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا سَعِيدٍ الخُدْرِيَّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، يُحَدِّثُ بِأَرْبَعٍ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ، فَأَعْجَبْنَنِي وَآنَقْنَنِي قَالَ: «لاَ تُسَافِرِ المَرْأَةُ يَوْمَيْنِ إِلَّا مَعَهَا زَوْجُهَا أَوْ ذُو مَحْرَمٍ، وَلاَ صَوْمَ فِي يَوْمَيْنِ الفِطْرِ وَالأَضْحَى، وَلاَ صَلاَةَ بَعْدَ صَلاَتَيْنِ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَبَعْدَ العَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ، وَلاَ تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلَّا إِلَى ثَلاَثَةِ مَسَاجِدَ مَسْجِدِ الحَرَامِ وَمَسْجِدِ الأَقْصَى وَمَسْجِدِي«.

Salgylanma:

“• Käbe • Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň Medinedäki mesjidi. ”

1198

1-nji bap

"Ibn Abbasyň ozal azat eden guly bolan Kureýbden habar berilmegine görä, Abdulla ibn Abbas (Allah olardan razy bolsun) oňa habar berip şeýle diýipdir: “Bir gije mu’minleriň enesi, daýzam Meýmunanyň (Allah ondan razy bolsun) ýanynda galdym. Men düşegiň üstünde keseligine ýatdym. Resulullah sallallahu aleýhi wesellem bolsa aýaly bilen (ýerlerine geçip), düşegiň boýuna, uzynlygyna ýatdylar. Resulullah sallallahu aleýhi wesellem takmynan gijäniň ýarsyna (ýa-da biraz irräk, ýa-da gijräk wagta) çenli ýatdy. Soňra Resulullah sallallahu aleýhi wesellem (ukudan oýanyp, ýatan) ýerinden turup oturdy we elleri bilen ukusyndan açylmak üçin ýüzüni süpürip başlady. Soňra “Äli-Ymran” süresiniň soňky on aýatyny okady. Ondan soň turup, asylgy duran suwly tulumdan gowy edip täret alyp, soň turup, namaz okap başlady”. Abdulla ibn Abbas (Allah olardan razy bolsun) şeýle diýdi: “Men hem turup, edil onuň edişi ýaly etdim we gidip, onuň çep tarapynda namaza durdum. Ol sag elini meniň kellämiň üstünde goýdy we sag gulagymdan tutup, (ýuwaşja) owkalady. Soňra iki rekagat namaz okady, soň ýene iki rekagat, soň ýene iki rekagat, soň ýene iki rekagat, soň ýene iki rekagat, soň ýene iki rekagat okady. Ondan soň bir rekagat witr namazyny okady. Soňra azançy gelýänçä, geçip uzanyp ýatdy. Soňra turup, iki rekagat ýeňilje namaz okady, ondan soň (öýünden) çykyp, (mesjitde) ertir namazyny okady”. "

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ مَخْرَمَةَ بْنِ سُلَيْمَانَ، عَنْ كُرَيْبٍ، مَوْلَى ابْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّهُ أَخْبَرَهُ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: أَنَّهُ بَاتَ عِنْدَ مَيْمُونَةَ أُمِّ المُؤْمِنِينَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا - وَهِيَ خَالَتُهُ - قَالَ: فَاضْطَجَعْتُ عَلَى عَرْضِ الوِسَادَةِ، «وَاضْطَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ وَأَهْلُهُ فِي طُولِهَا، فَنَامَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ حَتَّى انْتَصَفَ اللَّيْلُ - أَوْ قَبْلَهُ بِقَلِيلٍ، أَوْ بَعْدَهُ بِقَلِيلٍ - ثُمَّ اسْتَيْقَظَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، فَجَلَسَ، فَمَسَحَ النَّوْمَ عَنْ وَجْهِهِ بِيَدِهِ، ثُمَّ قَرَأَ العَشْرَ آيَاتٍ خَوَاتِيمَ سُورَةِ آلِ عِمْرَانَ، ثُمَّ قَامَ إِلَى شَنٍّ مُعَلَّقَةٍ، فَتَوَضَّأَ مِنْهَا، فَأَحْسَنَ وُضُوءَهُ، ثُمَّ قَامَ يُصَلِّي» قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: فَقُمْتُ فَصَنَعْتُ مِثْلَ مَا صَنَعَ، ثُمَّ ذَهَبْتُ، فَقُمْتُ إِلَى جَنْبِهِ، «فَوَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَدَهُ اليُمْنَى عَلَى رَأْسِي، وَأَخَذَ بِأُذُنِي اليُمْنَى يَفْتِلُهَا بِيَدِهِ، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ أَوْتَرَ، ثُمَّ اضْطَجَعَ حَتَّى جَاءَهُ المُؤَذِّنُ، فَقَامَ، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَفِيفَتَيْنِ، ثُمَّ خَرَجَ، فَصَلَّى الصُّبْحَ ».

Salgylanma:

• Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýaly

1199

2-nji bap

Abdulla ibn Mes‘uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Ilki-ilkiler) Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme namaz okap duran wagty salam beremizde ol biziň salamymyza jogap bererdi. Ýöne soň, Nejjaşynyň ýanyndan gaýdyp gelenimizde welin, salam berenimizde, salamymyza jogap bermedi. (Soňra namaz okap bolandan soň): “Elbetde, adam namazda wagty (has wajyp bir iş bilen) meşgul bolýandyr” diýdi”.

"حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ، حَدَّثَنَا ابْنُ فُضَيْلٍ، حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: كُنَّا نُسَلِّمُ عَلَى النَّبِيِّ ﷺ وَهُوَ فِي الصَّلاَةِ، فَيَرُدُّ عَلَيْنَا، فَلَمَّا رَجَعْنَا مِنْ عِنْدِ النَّجَاشِيِّ سَلَّمْنَا عَلَيْهِ، فَلَمْ يَرُدَّ عَلَيْنَا، وَقَالَ: «إِنَّ فِي الصَّلاَةِ شُغْلًا.» حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ السَّلُولِيُّ، حَدَّثَنَا هُرَيْمُ بْنُ سُفْيَانَ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ نَحْوَهُ. "

Salgylanma:

• Efiopiýanyň patyşasy.

1200

2-nji bap

"Ebu ‘Amr Eş-Şeýbaniden rowaýat edilmegine görä, ol: “Zeýd ibn Arkam maňa şeýle diýip aýtdy” diýdi: “Biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň döwründe namazyň içinde-de gürleşerdik. Her kim öz ýanyndaky ýoldaşyndan gerek zatlaryny sorap hem bilerdi. Soňra: “Namazlary, aýratyn hem orta (ikindi) namazy (doly) berjaý ediň! Allaha tagzym (etmek) bilen (namazy) dogry berjaý ediň!” {Bakara:238} aýaty inenden soňra, bize namazda gürlemän dymmaklyk emr edildi”. "

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى، أَخْبَرَنَا عِيسَى هُوَ ابْنُ يُونُسَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ، عَنِ الحَارِثِ بْنِ شُبَيْلٍ، عَنْ أَبِي عَمْرٍو الشَّيْبَانِيِّ، قَالَ: قَالَ لِي زَيْدُ بْنُ أَرْقَمَ: إِنْ كُنَّا لَنَتَكَلَّمُ فِي الصَّلاَةِ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ ﷺ يُكَلِّمُ أَحَدُنَا صَاحِبَهُ بِحَاجَتِهِ، حَتَّى نَزَلَتْ: ﴿حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ، وَالصَّلاَةِ الوُسْطَى، وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ﴾ [البقرة: 238] «فَأُمِرْنَا بِالسُّكُوتِ.»

1201

3-nji bap

"Sahl ibn S’addan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Benu ‘Amr ibn ‘Auwf taýpasynyň arasyny ýaraşdyrmak üçin çykyp gitdi. Namazyň wagty gelende, Bilal Ebu Bekriň (Allah olardan razy bolsun) ýanyna gelip: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem eglendi, sen (adamlara ymam bolup) namaz okap berersiňmi? diýdi. Ebu Bekr: “Howa, isleseňiz bolaýyn!” diýdi. Bilal kamat aýtdy, Ebu Bekr bolsa, öňe geçip namaza başlady. Şol wagt Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem geldi we saplaryň arasyndan ýöräp geçdi-de, birinji hatarda durdy. Ony gören adamlar el çarpmaga başladylar. Ebu Bekr (Allah ondan razy bolsun) namaz okan wagty daş-töweregine seretmezdi. Haçanda, adamlar el çarpmalaryny köpeldip başlanlarynda, öwrülip yzyna seretdi we yzynda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi gördi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa ýeriňde dur diýip, yşarat etdi. Ebu Bekr (Allah ondan razy bolsun) ellerini galdyryp, Allaha hamd etdi. Soňra tä Onuň arkasyna geçýänçä yzlygyna ýöredi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem öňe geçip, adamlara namaz okap berdi”. "

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِيزِ بْنُ أَبِي حَازِمٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: «خَرَجَ النَّبِيُّ ﷺ يُصْلِحُ بَيْنَ بَنِي عَمْرِو بْنِ عَوْفِ بْنِ الحَارِثِ»، وَحَانَتِ الصَّلاَةُ، فَجَاءَ بِلاَلٌ أَبَا بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، فَقَالَ: حُبِسَ النَّبِيُّ ﷺ، فَتَؤُمُّ النَّاسَ؟ قَالَ: نَعَمْ، إِنْ شِئْتُمْ، فَأَقَامَ بِلاَلٌ الصَّلاَةَ، فَتَقَدَّمَ أَبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، فَصَلَّى «فَجَاءَ النَّبِيُّ ﷺ يَمْشِي فِي الصُّفُوفِ يَشُقُّهَا شَقًّا، حَتَّى قَامَ فِي الصَّفِّ الأَوَّلِ»، فَأَخَذَ النَّاسُ بِالتَّصْفِيحِ - قَالَ سَهْلٌ: هَلْ تَدْرُونَ مَا التَّصْفِيحُ؟ هُوَ التَّصْفِيقُ - وَكَانَ أَبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، لاَ يَلْتَفِتُ فِي صَلاَتِهِ، فَلَمَّا أَكْثَرُوا التَفَتَ، فَإِذَا النَّبِيُّ ﷺ فِي الصَّفِّ، فَأَشَارَ إِلَيْهِ مَكَانَكَ، فَرَفَعَ أَبُو بَكْرٍ يَدَيْهِ فَحَمِدَ اللَّهَ، ثُمَّ رَجَعَ القَهْقَرَى وَرَاءَهُ، «وَتَقَدَّمَ النَّبِيُّ ﷺ فَصَلَّى».

1202

4-nji bap

"Abdulla ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Biz namazyň içinde salamlaşmaly” diýerdik we käbirlerimiz käbirlerimiziň adyny tutup salam bererdik. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem muny eşidip, bize şeýle diýip aýdyň diýdi: “Ettehiýýätu Lillähi wäsoläwätu wättoýýibät. Essalämu ‘aläýkä äýýuhän-näbiýýu wä rähmätullohi wä bäräkätuh. Essalämu ‘aläýnä wä ‘alä ‘ybädil-Lähissolihinä. Äşhädu ällä ilähä illallahu wä äşhädu ännä Muhammädän ‘abduhu wä räsuluh” (Ähli salamlar, salawatlar hem-de ähli gowulyklar Allaha mahsusdyr. Eý Pygamber! Allahyň salamy, rahmeti we berekedi saňa bolsun! Allahyň salamy bize we salyh gullaryna bolsun! Şaýatlyk edýärin, Allahdan başga (ybadat etmäge mynasyp) hiç bir hudaý ýokdur we Muhammed Allahyň guly we resulydyr). Egerde, siz şeýle etseňiz, onda siz asmandaky we ýerdäki her bir Allahyň salyh gula salam berdigiňiz bolar” diýdi. "

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عِيسَى، حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ الصَّمَدِ عَبْدُ العَزِيزِ بْنُ عَبْدِ الصَّمَدِ، حَدَّثَنَا حُصَيْنُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: كُنَّا نَقُولُ: التَّحِيَّةُ فِي الصَّلاَةِ، وَنُسَمِّي، وَيُسَلِّمُ بَعْضُنَا عَلَى بَعْضٍ، فَسَمِعَهُ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، فَقَالَ: قُولُوا: التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، فَإِنَّكُمْ إِذَا فَعَلْتُمْ ذَلِكَ فَقَدْ سَلَّمْتُمْ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ لِلَّهِ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالأَرْضِ.

1203

5-nji bap

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsyn) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Tesbih aýtmak – erkeklere, çapak çalmak bolsa aýallara mahsusdyr”

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا الزُّهْرِيُّ، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «التَّسْبِيحُ لِلرِّجَالِ، وَالتَّصْفِيقُ لِلنِّسَاءِ».

Salgylanma:

• Namazda biriniň ünsüni çekmek ýa-da ş.m. zatlarda erkekler “Subhanallah” diýmeli, aýallar bolsa el çarpmaly.

1204

5-nji bap

Sahl ibn Sa‘dden (Allah ondan razy bolsyn) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Tesbih aýtmak – erkeklere, el çarpmak bolsa aýallara mahsusdyr”.

حَدَّثَنَا يَحْيَى، أَخْبَرَنَا وَكِيعٌ، عَنْ سُفْيَانَ، عَنْ أَبِي حَازِمٍ، عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «التَّسْبِيحُ للرِّجَالِ، وَالتَّصْفِيحُ لِلنِّسَاءِ».

Salgylanma:

• Namazda biriniň ünsüni çekmek ýa-da ş.m. zatlarda erkekler “Subhanallah” diýmeli, aýallar bolsa el çarpmaly.

1205

6-nji bap

Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) duşenbe güni Ebu Bekr musulmanlara ymam bolup ertir namazyny okap durkalar, birden garaşylmadyk ýagdaýda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Aişanyň (Allah ondan razy bolsyn) hüjresindäki penjiräniň tutusyny galdyryp, sahabalaryň setir bolup namazda durandyklaryny görüp, ýylgyryp güldi. Şol wagt Ebu Bekr (Allah ondan razy bolsun) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem namaz okamak üçin çykjakdyr öýdüp, yza çekilip başlady. Musulmanlar Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemi görenlerinde begençlerinden ýaňa tas namazlaryny bozupdylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem eli bilen olara yşarat edip: “Namazyňyzy tamamlaň!” diýdi. Soňra içeri girip, tutyny aşak goýberdi. Ine, şol günem Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem aradan çykan güni boldy”.

حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ، قَالَ يُونُسُ: قَالَ الزُّهْرِيُّ: أَخْبَرَنِي أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ: أَنَّ المُسْلِمِينَ بَيْنَا هُمْ فِي الفَجْرِ يَوْمَ الِاثْنَيْنِ، وَأَبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يُصَلِّي بِهِمْ، فَفَجِئَهُمُ النَّبِيُّ ﷺ قَدْ كَشَفَ سِتْرَ حُجْرَةِ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا فَنَظَرَ إِلَيْهِمْ وَهُمْ صُفُوفٌ، فَتَبَسَّمَ يَضْحَكُ. فَنَكَصَ أَبُو بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَلَى عَقِبَيْهِ، وَظَنَّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يُرِيدُ أَنْ يَخْرُجَ إِلَى الصَّلاَةِ، وَهَمَّ المُسْلِمُونَ أَنْ يَفْتَتِنُوا فِي صَلاَتِهِمْ، فَرَحًا بِالنَّبِيِّ ﷺ حِينَ رَأَوْهُ، فَأَشَارَ بِيَدِهِ: «أَنْ أَتِمُّوا»، ثُمَّ دَخَلَ الحُجْرَةَ، وَأَرْخَى السِّتْرَ، وَتُوُفِّيَ ذَلِكَ اليَوْمَ.