61

4-nji bap

61

4-nji bap

"Ibn Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, (bir gün) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize şeýle diýdi: “Agaçlaryň arasynda ýapraklary dökülmeýän bir agaç bardyr we ol musulmana meňzeşdir. Maňa ol agajyň haýsy agaçdygyny aýdyp beriň?” diýdi. Adamlar çölde ösýän agaçlar hakda pikirlenmäge başladylar. Şonda Abdulla (ibn Omar) “Akylyma hurma agajy geldi, ýöne ony aýtmaga utandym” diýdi. Soňra olar “Ýa Resulallah! Ol näme agaç, aýdyp bersene?” diýdiler. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) “Ol agaç hurma agajydyr” diýdi."

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺإِنَّ مِنَ الشَّجَرِ شَجَرَةً لاَ يَسْقُطُ وَرَقُهَا، وَإِنَّهَا مَثَلُ المُسْلِمِ، فَحَدِّثُونِي مَا هِيَ فَوَقَعَ النَّاسُ فِي شَجَرِ البَوَادِي قَالَ عَبْدُ اللَّهِ : وَوَقَعَ فِي نَفْسِي أَنَّهَا النَّخْلَةُ، فَاسْتَحْيَيْتُ، ثُمَّ قَالُوا: حَدِّثْنَا مَا هِيَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: هِيَ النَّخْلَةُ

62

5-nji bap

62

5-nji bap

Ibn Omardan (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Agaçlaryň arasynda ýapraklary dökülmeýän bir agaç bardyr we ol musulmana meňzeşdir. Maňa ol agajyň haýsy agaçdygyny aýdyp beriň?” diýdi. Adamlar çölde ösýän agaçlar hakda pikirlenmäge başladylar. Abdulla (ibn Omar) şeýle diýdi: “Akylyma hurma agajy geldi, ýöne ony aýtmaga utandym”. Soňra olar “”Ýa Resulallah! Ol näme agaç, aýdyp bersene?” diýdiler. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem): “Ol agaç hurma agajydyr” diýdi.

حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ مَخْلَدٍ، حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ، حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دِينَارٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: إِنَّ مِنَ الشَّجَرِ شَجَرَةً لاَ يَسْقُطُ وَرَقُهَا، وَإِنَّهَا مَثَلُ المُسْلِمِ، حَدِّثُونِي مَا هِيَ قَالَ: فَوَقَعَ النَّاسُ فِي شَجَرِ البَوَادِي قَالَ عَبْدُ اللَّهِ : فَوَقَعَ فِي نَفْسِي أَنَّهَا النَّخْلَةُ، فَاسْتَحْيَيْتُ، ثُمَّ قَالُوا: حَدِّثْنَا مَا هِيَ يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: هِيَ النَّخْلَةُ

63

6-nji bap

63

6-nji bap

"Şerik ibn Abdulla ibn Ebu Nemirden rowaýat edilmegine görä, ol Enes ibn Mäligiň şeýle diýeni eşidipdir: “(Bir gezek) biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen mesjitde otyrkak, bir adam münüp gelýän (düýesi bilen içeri) girdi. Düýesini mesjidiň içinde çökerip, ony baglady. Soňra ol “Haýsyňyz Muhammed?” diýip sorady. (Şol wagt) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sahabalaryň arasynda gyşaryp otyrdy. Biz oňa ”Ynha, bu gyşaryp oturan ak ýüzli adam!” diýdik. Ol adam Oňa “Eý, Abdulmuttalybyň ogly!” diýip ýüzlendi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Seni diňleýärin, aýdyber!” diýdi. Ol adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme “Men senden käbir zatlary jikme-jik sorajakdyryn. (Haýyş edýärin), maňa gaharyň gelmesin!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Islän zadyňy sora!” diýdi. –Seniň Robbuň we Senden öňki ýaşanlaryň Robbunyň haky üçin senden soraýaryn, ähli adamlara seni iberen Allahmy? diýip sorady. –Eý, Allahym, hawa! diýdi. –Allahyň haky üçin Senden soraýaryn, bir gije-gündiziň dowamynda bäş wagt namaz okamaklygy saňa Allah buýurdymy? –Eý, Allahym, hawa! –Allahyň haky üçin Senden soraýaryn, bize ýylyň şu aýynda roza tutmaklygy saňa Allah buýurdymy? –Eý, Allahym, hawa! –Allahyň haky üçin Senden soraýaryn, şu sadakany (zekady) baýlarymyzdan alyp, garyplara bermekligi saňa Allah emr etdimi? –Eý, Allahym, hawa! Soňra ol adam: “Seniň getiren zatlaryň hemmesine iman etdim. Men yzymda galan halkym tarapyndan iberilen Benu Sa’d ibn Bekr (taýpasynyň) dogany, Dymam ibn Sa’labadyryn” diýdi."

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ سَعِيدٍ هُوَ المَقْبُرِيُّ، عَنْ شَرِيكِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي نَمِرٍ، أَنَّهُ سَمِعَ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ، يَقُولُ: بَيْنَمَا نَحْنُ جُلُوسٌ مَعَ النَّبِيِّ ﷺ فِي المَسْجِدِ، دَخَلَ رَجُلٌ عَلَى جَمَلٍ، فَأَنَاخَهُ فِي المَسْجِدِ ثُمَّ عَقَلَهُ، ثُمَّ قَالَ لَهُمْ: أَيُّكُمْ مُحَمَّدٌ؟ وَالنَّبِيُّ ﷺ مُتَّكِئٌ بَيْنَ ظَهْرَانَيْهِمْ، فَقُلْنَا:هَذَا الرَّجُلُ الأَبْيَضُ المُتَّكِئُ. فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ: يَا ابْنَ عَبْدِ المُطَّلِبِ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ ﷺ قَدْ أَجَبْتُكَ. فَقَالَ الرَّجُلُ لِلنَّبِيِّ ﷺإِنِّي سَائِلُكَ فَمُشَدِّدٌ عَلَيْكَ فِي المَسْأَلَةِ، فَلاَ تَجِدْ عَلَيَّ فِي نَفْسِكَ؟ فَقَالَ: سَلْ عَمَّا بَدَا لَكَ فَقَالَ: أَسْأَلُكَ بِرَبِّكَ وَرَبِّ مَنْ قَبْلَكَ، آللَّهُ أَرْسَلَكَ إِلَى النَّاسِ كُلِّهِمْ؟ فَقَالَ: اللَّهُمَّ نَعَمْ. قَالَ: أَنْشُدُكَ بِاللَّهِ، آللَّهُ أَمَرَكَ أَنْ نُصَلِّيَ الصَّلَوَاتِ الخَمْسَ فِي اليَوْمِ وَاللَّيْلَةِ؟ قَالَ: اللَّهُمَّ نَعَمْ. قَالَ: أَنْشُدُكَ بِاللَّهِ، آللَّهُ أَمَرَكَ أَنْ نَصُومَ هَذَا الشَّهْرَ مِنَ السَّنَةِ؟ قَالَ: اللَّهُمَّ نَعَمْ. قَالَ: أَنْشُدُكَ بِاللَّهِ، آللَّهُ أَمَرَكَ أَنْ تَأْخُذَ هَذِهِ الصَّدَقَةَ مِنْ أَغْنِيَائِنَا فَتَقْسِمَهَا عَلَى فُقَرَائِنَا؟ فَقَالَ النَّبِيُّ ﷺ اللَّهُمَّ نَعَمْ. فَقَالَ الرَّجُلُ: آمَنْتُ بِمَا جِئْتَ بِهِ، وَأَنَا رَسُولُ مَنْ وَرَائِي مِنْ قَوْمِي، وَأَنَا ضِمَامُ بْنُ ثَعْلَبَةَ أَخُو بَنِي سَعْدِ بْنِ بَكْرٍ وَرَوَاهُ مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، وَعَلِيُّ بْنُ عَبْدِ الحَمِيدِ، عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ المُغِيرَةِ، عَنْ ثَابِتٍ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ بِهَذَا

64

7-nji bap

64

7-nji bap

"Abdulla ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir adama hat berip, ony Bahreýniň hökümdaryna gowşurmagy emr etdi. Bahreýniň hökümdary haty Kisra ugratdy. Kisra haty okap, ýyrtym-ýyrtym etdi. Ibnul-Musýýib şeýle diýdi: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň oňa (gahary gelip, olaryň özleriniň ) ýyrtym-ýyrtym, (ýagny bölek-bölek) bolmagy üçin bet doga etdi”."

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ صَالِحٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ مَسْعُودٍ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ أَخْبَرَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ بَعَثَ بِكِتَابِهِ رَجُلًا وَأَمَرَهُ أَنْ يَدْفَعَهُ إِلَى عَظِيمِ البَحْرَيْنِ فَدَفَعَهُ عَظِيمُ البَحْرَيْنِ إِلَى كِسْرَى، فَلَمَّا قَرَأَهُ مَزَّقَهُ فَحَسِبْتُ أَنَّ ابْنَ المُسَيِّبِ قَالَ: فَدَعَا عَلَيْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ أَنْ يُمَزَّقُوا كُلَّ مُمَزَّقٍ

Salgylanma:

“• Kisra – Eýran şasy • Kisra Hisrowa we halkyna bet doga etdi”

65

8-nji bap

65

8-nji bap

"Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun), rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir hat ýazanda ýa-da ýazjak bolanda, (sahabalar) Oňa ”Olar (ýagny rumlular we parslar) diňe möhürli hatlary okaýarlar” diýdiler. Şondan soň (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) “Mummed Resulullah” ýazgysy bilen nagyşlanan (möhür hökmünde) kümüşden ýüzük edindi. Onuň elindäki ýüzügiň aklygy henizem gözümiň öňünden gidenok. Men Katadan “Onuň nagşynyň “Mummed Resulullahdygyny” saňa kim aýtdy?” diýdim. Ol “Enes aýtdy” diýdi.”"

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُقَاتِلٍ أَبُو الحَسَنِ المَرْوَزِيُّ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، قَالَ: كَتَبَ النَّبِيُّ ﷺ كِتَابًا - أَوْ أَرَادَ أَنْ يَكْتُبَ - فَقِيلَ لَهُ: إِنَّهُمْ لاَ يَقْرَءُونَ كِتَابًا إِلَّا مَخْتُومًا فَاتَّخَذَ خَاتَمًا مِنْ فِضَّةٍ، نَقْشُهُ: مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى بَيَاضِهِ فِي يَدِهِ، فَقُلْتُ لِقَتَادَةَ: مَنْ قَالَ نَقْشُهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ؟ قَالَ أَنَسٌ.

66

8-nji bap

66

8-nji bap

"Ebu Wakyd El-Leýsiden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem mesjitde adamlar bilen bile otyrka, üç sany adam geldi. Olaryň ikisi Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna bardy, üçünjisi bolsa çykyp gitdi”. (Bu hadysy rowaýat eden adam) şeýle diýdi: “Ol ikisi Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip durdy. Olaryň biri jemagatyň arasynda bir boş ýer gördi we şol ýerde oturdy. Beýlekisi bolsa jemagatyň arkasyna, yza geçip oturdy. Üçünjisi bolsa yzyna öwrülip çykyp gitdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözüni tamamlandan soň “Bu üç adam hakynda habar bereýinmi?” diýip, şeýle diýdi: “Bularyň biri Allaha sygyndy, Allah hem ony öz penasyna aldy. Beýlekisi (adamlary biynjalyk etmekden) utandy, Allah hem oňa (azap bermekden) utandy. Emma üçünjisi (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň mejlisinden) ýüz öwürdi, Allah hem ondan ýüz öwürdi”."

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ: حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي طَلْحَةَ، أَنَّ أَبَا مُرَّةَ، مَوْلَى عَقِيلِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي وَاقِدٍ اللَّيْثِيِّ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ بَيْنَمَا هُوَ جَالِسٌ فِي المَسْجِدِ وَالنَّاسُ مَعَهُ إِذْ أَقْبَلَ ثَلاَثَةُ نَفَرٍ، فَأَقْبَلَ اثْنَانِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَذَهَبَ وَاحِدٌ، قَالَ: فَوَقَفَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ، فَأَمَّا أَحَدُهُمَا: فَرَأَى فُرْجَةً فِي الحَلْقَةِ فَجَلَسَ فِيهَا، وَأَمَّا الآخَرُ: فَجَلَسَ خَلْفَهُمْ، وَأَمَّا الثَّالِثُ: فَأَدْبَرَ ذَاهِبًا، فَلَمَّا فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ قَالَ: أَلاَ أُخْبِرُكُمْ عَنِ النَّفَرِ الثَّلاَثَةِ؟ أَمَّا أَحَدُهُمْ فَأَوَى إِلَى اللَّهِ فَآوَاهُ اللَّهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَاسْتَحْيَا فَاسْتَحْيَا اللَّهُ مِنْهُ، وَأَمَّا الآخَرُ فَأَعْرَضَ فَأَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ

67

9-nji bap

67

9-nji bap

"Ebu Bekreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (hoşlaşyk haç zyýaratyny edip ýörkä, bir gün) düýäniň üstünde otyrdy. Düýäniň jylawuny bir adam tutup durdy. Şonda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Bu gün haýsy gün?” diýip sorady. Biz az wagtlap dymyp durduk. Biz “Ol bu güne öz adyndan başga bir at berjekdir” diýip, özümizçe pikir etdik. –Bu gün Gurbanlyk güni dälmi näme?! –Hawa. –Bu aý haýsy aý? Biz ýene-de az wagtlap dymyp durduk we “Ol bu aýa başga bir at berjekdir” diýip, öz ýanymyzdan güman etdik. –Bu aý Zulhijje aýy dälmi näme? –Hawa. Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) şeýle diýdi: “Elbetde, siziň ganlaryňyz, mallaryňyz (baýlygyňyz) we namysyňyz şu günüň, şu aýyň we şu şäheriň haram bolşy ýaly (öz araňyzda), biri-biriňize haramdyr. Bu ýerdäki adamlar bu ýerde bolmadyk adamlara (meniň ýaňky aýdan sözlerimi) habar bersinler. Belki-de, (meniň bu sözlerimi) eşiden adam özünden has gowy düşünip biljek başga birine ýetirip biler”."

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا بِشْرٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، عَنِ ابْنِ سِيرِينَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ عَنْ أَبِيهِ، ذَكَرَ النَّبِيَّ ﷺ قَعَدَ عَلَى بَعِيرِهِ، وَأَمْسَكَ إِنْسَانٌ بِخِطَامِهِ - أَوْ بِزِمَامِهِ - قَالَ: أَيُّ يَوْمٍ هَذَا فَسَكَتْنَا حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُسَمِّيهِ سِوَى اسْمِهِ، قَالَ: أَلَيْسَ يَوْمَ النَّحْرِ قُلْنَا: بَلَى، قَالَ: فَأَيُّ شَهْرٍ هَذَا فَسَكَتْنَا حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُسَمِّيهِ بِغَيْرِ اسْمِهِ، فَقَالَ: أَلَيْسَ بِذِي الحِجَّةِ قُلْنَا: بَلَى، قَالَ: فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ وَأَعْرَاضَكُمْ، بَيْنَكُمْ حَرَامٌ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا، فِي شَهْرِكُمْ هَذَا، فِي بَلَدِكُمْ هَذَا، لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ فَإِنَّ الشَّاهِدَ عَسَى أَنْ يُبَلِّغَ مَنْ هُوَ أَوْعَى لَهُ مِنْهُ

68

11-nji bap

68

11-nji bap

Ibn Mes’ud (Allah ondan razy bolsun) şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem biziň içimizi gysdyrmajak bolup, wagyz-nesihatlaryny diňe belli bir günlerde ederdi”.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ ﷺ يَتَخَوَّلُنَا بِالْمَوْعِظَةِ فِي الأَيَّامِ، كَرَاهَةَ السَّآمَةِ عَلَيْنَا

69

11-nji bap

69

11-nji bap

Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Ýeňilleşdiriň, kynlaşdyrmaň, (adamlara) hoş habar beriň. (Yslama garşy) ýigrenç döretmäň!”.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو التَّيَّاحِ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ، قَالَ: يَسِّرُوا وَلاَ تُعَسِّرُوا، وَبَشِّرُوا، وَلاَ تُنَفِّرُو.

70

12-nji bap

70

12-nji bap

Ebu Wailden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Abdulla (Ibni Mes’ud Allah ondan razy bolsun) her penşenbe güni bize wagyz ederdi. Bir adam oňa “Eý Ebu Abdurrahman, käşgä bize her gün wagyz etsediň!” diýip ýüzlendi. Ol “Men her gün (wagyz ederdim welin, ýöne) siziň içiňizi gysdyryp, ýadatmajak bolýaryn. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hem biziň içimizi gysdyryp ýadatmajak bolup, (her gün däl-de), belli günlerde wagz ederdi” diýdi.

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا جَرِيرٌ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، قَالَ: كَانَ عَبْدُ اللَّهِ يُذَكِّرُ النَّاسَ فِي كُلِّ خَمِيسٍ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ لَوَدِدْتُ أَنَّكَ ذَكَّرْتَنَا كُلَّ يَوْمٍ؟ قَالَ: أَمَا إِنَّهُ يَمْنَعُنِي مِنْ ذَلِكَ أَنِّي أَكْرَهُ أَنْ أُمِلَّكُمْ، وَإِنِّي أَتَخَوَّلُكُمْ بِالْمَوْعِظَةِ، كَمَا كَانَ النَّبِيُّ ﷺ يَتَخَوَّلُنَا بِهَا، مَخَافَةَ السَّآمَةِ عَلَيْنَا

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!