51

40-nji bap

51

40-nji bap

"Abdulla ibn Abbas, Ebu Sufýan ibn Harbdan habar berip şeýle diýdi: Gerakl oňa şeýle diýipdir: -Men senden olaryň sany köpelýärmi ýa azalýarmy? diýip soradym. Sen köpelýär, diýdiň. Imanyň ýagdaýy tä, kämillik derejesine ýetýänçä şeýle hem bolýandyr – diýdi. -Men senden içlerinde Onuň dinini kabul edenden soň, nägile bolup dininden dänip, çykanlar boldumy? diýip soradym. Sen ýok, diýdiň. Haçan-da (hakyky) iman, ýüreklere ornaşanda (bu şeýle hem) bolýandyr, ony hiç kim ýigrenip bilmez – diýdi. "

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ حَمْزَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ صَالِحٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ، أَخْبَرَهُ قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو سُفْيَانَ بْنُ حَرْبٍ، «أَنَّ هِرَقْلَ، قَالَ لَهُ: سَأَلْتُكَ هَلْ يَزِيدُونَ أَمْ يَنْقُصُونَ؟ فَزَعَمْتَ أَنَّهُمْ يَزِيدُونَ، وَكَذَلِكَ الإِيمَانُ حَتَّى يَتِمَّ، وَسَأَلْتُكَ هَلْ يَرْتَدُّ أَحَدٌ سَخْطَةً لِدِينِهِ بَعْدَ أَنْ يَدْخُلَ فِيهِ؟ فَزَعَمْتَ أَنْ لاَ، وَكَذَلِكَ الإِيمَانُ، حِينَ تُخَالِطُ بَشَاشَتُهُ القُلُوبَ لاَ يَسْخَطُهُ أَحَد «.

52

41-nji bap

52

41-nji bap

"Nu’man ibni Beşirden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim diýipdir: “Elbetde, halal zatlar bellidir, haram zatlar hem bellidir, ýöne şol ikisiniň arasynda köp adamlaryň (halalmy ýa harammy) bilmeýän şübheli zatlary bardyr. Şübhelerden saklanan adam dinini we ar-namysyny päklän (goran) adamdyr. Şübheli zatlara girip ýören adam bolsa, edil goraghananyň töwereginde mallaryny bakyp ýörkä, mallary goraghananyň içine giräýjek bolup duran çopanyň mysaly ýalydyr. Ägä boluň! Her bir patyşanyň öz goraghanasy bardyr. Dykgat ediň! Allahyň hem ýerdäki goraghanasy Onuň haram eden zatlarydyr. Elbetde, bedende bir bölek et bardyr, eger ol et düzüw bolsa, tutuş beden düzüw bolar. Eger ol bozuk bolsa, onda tutuş beden zaýa bolar. Ol bölek et – ýürekdir”."

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا زَكَرِيَّاءُ، عَنْ عَامِرٍ، قَالَ: سَمِعْتُ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِيرٍ، يَقُولُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ: «الحَلاَلُ بَيِّنٌ، وَالحَرَامُ بَيِّنٌ، وَبَيْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لاَ يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى المُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ، وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ: كَرَاعٍ يَرْعَى حَوْلَ الحِمَى، يُوشِكُ أَنْ يُوَاقِعَهُ، أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى، أَلاَ إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ، أَلاَ وَإِنَّ فِي الجَسَدِ مُضْغَةً: إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الجَسَدُ كُلُّهُ، وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الجَسَدُ كُلُّهُ، أَلاَ وَهِيَ القَلْبُ «.

53

42-nji bap

53

42-nji bap

"Ebu Jemre şeýle diýdi: “(Bir gün) men Ibn Abbas bilen otyrdym. Ibn Abbas meni öz oturgujynyň (krowadynyň) üstünde oturdyp: “Meniň ýanymda gal, malymdan – (baýlygymdan) saňa-da bir paý bereýin” diýdi. Men onuň ýanynda iki aý galdym. Soňra maňa şeýle diýdi: “Haçan-da, Abdulkaýs (taýpasynyň) wekiliýeti Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelenlerinde, (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) olardan ”Kim bu adamlar?” ýa-da “(Kim bu topar?)” diýip sorady. Olar “Rabigadan” diýip jogap berdiler. Ol “Hoş geldiňiz! Allah sizi utandyryp, puşman etdirmesin!” diýdi. Olar “Ýa Resulallah! Biz seniň ýanyňa diňe Haram aýyndan başga wagt gelip bilmeýäris, çünki biziň bilen siziň araňyzda Mudar taýpasynyň kapyrlary ýerleşýär. Şonuň üçin bize çürtkesik anyk bir zady emr et. Biz hem ony yzymyzda galanlara-da habar bereli, hem-de olary edip, özümizem Jennete gireli!” diýdiler. Olar içilýän zatlar hakynda soradylar. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara dört zady emr etdi we dört zady gadagan etdi. Olara ýalňyz Allahyň özüne iman etmekligi emr etdi. Soňra olardan “Ýalňyz Allahyň özüne iman etmekligiň nämedigini bilýäňizmi?” diýip sorady. Olar: “Allah we Onuň Resuly has gowy bilýändir” diýip jogap berdiler. Şonda Ol “Allahdan başga hiç bir hudaýyň ýoklugyna, Muhammediň hem Allahyň Ilçisidigine şaýatlyk etmek, namazy berjaý etmek, zekat bermek, Remezan aýynda roza tutmak we oljadan (düşen zatlardan) bäşden birini (beýtul mala) bermekdir” diýip düşündirdi. Dört zady hem gadagan etdi: Hantamy, dubbany, nakyry hem-de muzaffaty (ýa-da mukaýýary) gadagan etdi. Soňra Ol şeýle diýdi: “Şulary ýat tutuň hem-de bular hakda yzyňyzdakylara hem habar beriň!”. (Bellik: Dubba – çakyr öndürmek üçin ulanylýan guradylan kädiden ýasalan gap-gaç. Hantam – çakyr daşalýan ýörite küýze. Mukaýýar – ilki ýag daşalýan gap bolup, soň onda çakyr ýasap başlapdyrlar. Nakyr – hurma agajyny oýup, içinde çakyr ýasapdyrlar)."

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الجَعْدِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ أَبِي جَمْرَةَ، قَالَ: كُنْتُ أَقْعُدُ مَعَ ابْنِ عَبَّاسٍ يُجْلِسُنِي عَلَى سَرِيرِهِ فَقَالَ: أَقِمْ عِنْدِي حَتَّى أَجْعَلَ لَكَ سَهْمًا مِنْ مَالِي فَأَقَمْتُ مَعَهُ شَهْرَيْنِ، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ وَفْدَ عَبْدِ القَيْسِ لَمَّا أَتَوُا النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «مَنِ القَوْمُ؟ - أَوْ مَنِ الوَفْدُ؟ -» قَالُوا: رَبِيعَةُ. قَالَ: «مَرْحَبًا بِالقَوْمِ، أَوْ بِالوَفْدِ، غَيْرَ خَزَايَا وَلاَ نَدَامَى»، فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا لاَ نَسْتَطِيعُ أَنْ نَأْتِيكَ إِلَّا فِي الشَّهْرِ الحَرَامِ، وَبَيْنَنَا وَبَيْنَكَ هَذَا الحَيُّ مِنْ كُفَّارِ مُضَرَ، فَمُرْنَا بِأَمْرٍ فَصْلٍ، نُخْبِرْ بِهِ مَنْ وَرَاءَنَا، وَنَدْخُلْ بِهِ الجَنَّةَ، وَسَأَلُوهُ عَنِ الأَشْرِبَةِ: فَأَمَرَهُمْ بِأَرْبَعٍ، وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ، أَمَرَهُمْ: بِالإِيمَانِ بِاللَّهِ وَحْدَهُ، قَالَ: «أَتَدْرُونَ مَا الإِيمَانُ بِاللَّهِ وَحْدَهُ» قَالُوا: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: «شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامُ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءُ الزَّكَاةِ، وَصِيَامُ رَمَضَانَ، وَأَنْ تُعْطُوا مِنَ المَغْنَمِ الخُمُسَ» وَنَهَاهُمْ عَنْ أَرْبَعٍ: «عَنِ الحَنْتَمِ وَالدُّبَّاءِ وَالنَّقِيرِ وَالمُزَفَّتِ»، وَرُبَّمَا قَالَ: «المُقَيَّرِ» وَقَالَ: «احْفَظُوهُنَّ وَأَخْبِرُوا بِهِنَّ مَنْ وَرَاءَكُمْ «.

Salgylanma:

• Bular çakyr saklanýan gaplardyr

54

43-nji bap

54

43-nji bap

Omar (ibn Hattabdan (Allah ondan razy bolsun),) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Amallar niýetlere görädir. Her bir adama niýet eden zady bolar. Kimiň hijreti (niýetinde) Allaha we Onuň Resulyna bolsa, Allaha we Onuň Resulyna hijret (etdigi) bolar. Kimiň hijreti (niýetinde) dünýä (malyny) gazanmak ýa-da bir aýala öýlenmek üçin bolsa, onda oňa şol (niýetindäki) hijret eden zady bolar”.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَقَّاصٍ، عَنْ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «الأَعْمَالُ بِالنِّيَّةِ، وَلِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لدُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوِ امْرَأَةٍ يَتَزَوَّجُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ «.

55

43-nji bap

55

43-nji bap

Ebu Mesu’ddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Haýsy bir adam sogabyny (Allahdan) umyt eden halynda, bala-çagalarynyň güzerany üçin (haýsam bolsa bir zady) harç etse, harçlan zatlary onuň üçin sadakadyr”.

حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ مِنْهَالٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ: أَخْبَرَنِي عَدِيُّ بْنُ ثَابِتٍ، قَالَ: سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ يَزِيدَ، عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ يَحْتَسِبُهَا فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ «.

56

43-nji bap

56

43-nji bap

Sa’d ibn Ebu Wakkasdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Allahyň razylygy üçin harç eden her bir zadyňa sogap beriljekdir, hatda aýalyň agzyna beren (lokmaň üçin) hem (sogap beriljekdir)”.

حَدَّثَنَا الحَكَمُ بْنُ نَافِعٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنِي عَامِرُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ، أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «إِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِي بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا أُجِرْتَ عَلَيْهَا، حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِي فَمِ امْرَأَتِكَ «.

57

44-nji bap

57

44-nji bap

Jerir ibn Abdulladan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men namaz okajagyma, zekat berjegime we her bir musulmana nesihat etjegime Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme beýgat, (ýagny kasam içip äht) etdim”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ إِسْمَاعِيلَ، قَالَ: حَدَّثَنِي قَيْسُ بْنُ أَبِي حَازِمٍ، عَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: «بَايَعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ عَلَى إِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ «.

58

44-nji bap

58

44-nji bap

"Ziýad ibn ‘Ylaka şeýle diýipdir: “Men Jerir ibn Abdullanyň şeýle diýenini eşitdim: “Al-Mugyra ibn Şu’ba ölen güni, (Jerir ibn Abdulla) ýerinden turup, Allaha hamdu-sena edenden soňra, (adamlara ýüzlenip) şeýle diýdi: “Size tä (täze) emir gelýänçä, şärigi bolmadyk Ýeke-täk Allahyň Özüne takwalyk etmegiňiz, salyhatly bolup, asudalygy saklamagyňyz gerekdir, çünki elbetde, ol häzir bu ýere geler!”. Soňra ol şeýle diýdi: “Emiriňiz üçin (Allahdan) bagyşlanmaklygyny diläň, çünki ol bagyşlamagy gowy görerdi”. Soňra ol ýene-de şeýle diýdi: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna baryp “Yslam dinine wepaly boljakdygyma beýgat (kasam içip äht) edýärin” diýdim. Ol şonda maňa “Her bir musulmana nesihat etjekdigim barada (söz berdirip) şert goýdy. Men munuň üçin hem beýgat etdim. Şu mesjidiň, Robbuna kasam bolsun, men size (çyn ýürekden) nesihat edýändirin!” diýdi. Soňra ol istigfar edip, (Allahdan bagyşlanmagyny diläp, münberden) düşdi”."

حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ جَرِيرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ، يَقُولُ يَوْمَ مَاتَ المُغِيرَةُ بْنُ شُعْبَةَ، قَامَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ، وَقَالَ: عَلَيْكُمْ بِاتِّقَاءِ اللَّهِ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَالوَقَارِ، وَالسَّكِينَةِ، حَتَّى يَأْتِيَكُمْ أَمِيرٌ، فَإِنَّمَا يَأْتِيكُمُ الآنَ. ثُمَّ قَالَ: اسْتَعْفُوا لِأَمِيرِكُمْ، فَإِنَّهُ كَانَ يُحِبُّ العَفْوَ، ثُمَّ قَالَ: أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّي أَتَيْتُ النَّبِيَّ ﷺ قُلْتُ: أُبَايِعُكَ عَلَى الإِسْلاَمِ فَشَرَطَ عَلَيَّ: «وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ» فَبَايَعْتُهُ عَلَى هَذَا، وَرَبِّ هَذَا المَسْجِدِ إِنِّي لَنَاصِحٌ لَكُمْ، ثُمَّ اسْتَغْفَرَ وَنَزَلَ.

59

2-nji bap

59

2-nji bap

"Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir mejlisde söhbet edip durka, bir bedewi (çarwadar) adam Onuň ýanyna gelip: “(Ýa Resulallah!) Kyýamat haçan gopar?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (oňa jogap bermän), sözüni dowam etdi. (Şol ýerdäki) adamlaryň käbirleri “(Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) (bu soragy) eşitdi, ýöne bu soragy halamady” diýdiler. Beýleki käbir adamlar bolsa “Belki, eşiden däldir” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözüni gutarandan soň: “Hany ol, Kyýamat hakda soran adam nirede?” diýip sorady. Ol adam “Men bäride, ýa Resulallah!” diýdi. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) ol adama “Amanat zaýa edilse, Kyýamata garaşyber!” diýdi. Ol adam ýene “Amanat nädip zaýa ediler?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Bir (milletiň) işleri mynasyp däl adamlara tabşyrylsa, (şol milletiň başyna) Kyýamatyň geljegine garaşyber!” diýip jogap berdi."

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا فُلَيْحٌ، ح وحَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ المُنْذِرِ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُلَيْحٍ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي قَالَ حَدَّثَنِي هِلاَلُ بْنُ عَلِيٍّ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: بَيْنَمَا النَّبِيُّ ﷺ فِي مَجْلِسٍ يُحَدِّثُ القَوْمَ، جَاءَهُ أَعْرَابِيٌّ فَقَالَ: مَتَى السَّاعَةُ؟ فَمَضَى رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يُحَدِّثُ، فَقَالَ بَعْضُ القَوْمِ: سَمِعَ مَا قَالَ فَكَرِهَ مَا قَالَ. وَقَالَ بَعْضُهُمْ: بَلْ لَمْ يَسْمَعْ، حَتَّى إِذَا قَضَى حَدِيثَهُ قَالَ: أَيْنَ - أُرَاهُ - السَّائِلُ عَنِ السَّاعَةِ قَالَ: هَا أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: فَإِذَا ضُيِّعَتِ الأَمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ، قَالَ: كَيْفَ إِضَاعَتُهَا؟ قَالَ: إِذَا وُسِّدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ.

60

3-nji bap

60

3-nji bap

Abdulla ibn Amrdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen sapara çykanymyzda, Ol bizden yza galdy. Namaz wagty gelende, yzymyzdan ýetdi. Biz täret alyp durduk. Aýaklarymyzy (ýuwman) mesh edip başladyk. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bar güýji bilen gygyryp: “Dowzahda ýanjak ökjeleriň waý gününe!” – diýip, iki-üç gezek gaýtalady:

حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ عَارِمُ بْنُ الفَضْلِ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ أَبِي بِشْرٍ، عَنْ يُوسُفَ بْنِ مَاهَكَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، قَالَ: تَخَلَّفَ عَنَّا النَّبِيُّ ﷺ فِي سَفْرَةٍ سَافَرْنَاهَا فَأَدْرَكَنَا - وَقَدْ أَرْهَقَتْنَا الصَّلاَةُ - وَنَحْنُ نَتَوَضَّأُ، فَجَعَلْنَا نَمْسَحُ عَلَى أَرْجُلِنَا، فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ:وَيْلٌ لِلْأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!