1649

80-nji bap

1649

80-nji bap

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Käbe bilen Safa-Merwe aralygynda diňe müşriklere öz güýç-kuwwatyny görkezmek üçin gaty-gaty ýöräp sa‘y etdi” diýdi.

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ، عَنْ عَطَاءٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: «إِنَّمَا سَعَى رَسُولُ اللَّهِ ﷺ بِالْبَيْتِ وَبَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ، لِيُرِيَ المُشْرِكِينَ قُوَّتَهُ» زَادَ الحُمَيْدِيُّ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا عَمْرٌو، سَمِعْتُ عَطَاءً، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ مِثْلَهُ.

1650

81-nji bap

1650

81-nji bap

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men Mekgä gelenimde haýyzly ýagdaýdadym. (Şonuň üçin hem) Käbäň daşyndan towaf edip bilmedim, Safa-Merwäniň arasynda sa‘y hem edip bilmedim. Men muny Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme arz etdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem maňa: “Hajylar näme etse, senem şony ediber, ýöne welin tä, arassalanýançaň Käbäň daşyndan towaf etme!” diýdi.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ القَاسِمِ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّهَا قَالَتْ: قَدِمْتُ مَكَّةَ وَأَنَا حَائِضٌ، وَلَمْ أَطُفْ بِالْبَيْتِ وَلاَ بَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ قَالَتْ: فَشَكَوْتُ ذَلِكَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ، قَالَ: «افْعَلِي كَمَا يَفْعَلُ الحَاجُّ غَيْرَ أَنْ لاَ تَطُوفِي بِالْبَيْتِ حَتَّى تَطْهُرِي«.

Salgylanma:

•Aýbaşyly ýagdaýda

1651

81-nji bap

1651

81-nji bap

"Jäbir ibn Abdulladan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem we onuň sahabalary haj etmek üçin yhram bagladylar. Olaryň içinde Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen Talhadan galanlarynyň ýanynda gurbanlyk mallary ýokdy. Aly Ýemenden geldi we onuň ýanynda gurbanlyk maly bardy. Ol: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň niýetleýişi ýaly, niýet edip yhrama girdim” diýdi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýanlarynda gurbanlyk mallaryny getirmedik sahabalaryndan galanlaryna, hajlaryny umra haja öwürmeklerini, towaf edip, soňra saçlaryny gysgaldyp, yhramdan çykmaklaryny emr etdi. (Şondan soň sahabalar): “Biz öz aýallarymyzyň düşeklerini taşlap ýaňy olaryň ýanyndan aýrylan halymyzda, nädip Minä tarap gidip bileris?!” diýdiler. Haçanda bu gürrüň Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme baryp ýetende, Ol: “Eger-de men yzyma gaýdyp, muny täzeden başlap bilsedim, men öz ýanym bilen gurbanlyk mallarymy getirmezdim we meniň ýanymda gurbanlyk mallarym bolmadyk bolsady, men hem siziň ýaly yhramdan çykardym” diýdi. Aişaň (Allah ondan razy bolsun) aýbaşysy geldi, ol Käbäň daşyndan towaf etmekden başga hajyň ähli dessurlaryny ýerine ýetirdi. Päklenenden soň bolsa Käbäň daşyndan towaf etdi. Aişa: “Ýa Resulallah! Siziň hemmäňiz yzyňyza haj we umra edip gaýdyp barýarsyňyz, men bolsam diňe bir haj bilen gaýdyp barýan” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “(Aişaň dogany) Abdurrahman ibn Ebu Bekre onuň bilen Tan‘yma gitmekligi emr etdi we Aişa (şol ýerden başlap) hajdan soň umra etdi”."

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ المُثَنَّى، حَدَّثَنَا عَبْدُ الوَهَّابِ، قَالَ: ح وَقَالَ لِي خَلِيفَةُ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الوَهَّابِ، حَدَّثَنَا حَبِيبٌ المُعَلِّمُ، عَنْ عَطَاءٍ، عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: أَهَلَّ النَّبِيُّ ﷺ هُوَ وَأَصْحَابُهُ بِالحَجِّ، وَلَيْسَ مَعَ أَحَدٍ مِنْهُمْ هَدْيٌ غَيْرَ النَّبِيِّ ﷺ وَطَلْحَةَ، وَقَدِمَ عَلِيٌّ مِنَ اليَمَنِ وَمَعَهُ هَدْيٌ، فَقَالَ: أَهْلَلْتُ بِمَا أَهَلَّ بِهِ النَّبِيُّ ﷺ، فَأَمَرَ النَّبِيُّ ﷺ أَصْحَابَهُ أَنْ يَجْعَلُوهَا عُمْرَةً، وَيَطُوفُوا ثُمَّ يُقَصِّرُوا وَيَحِلُّوا إِلَّا مَنْ كَانَ مَعَهُ الهَدْيُ، فَقَالُوا: نَنْطَلِقُ إِلَى مِنًى وَذَكَرُ أَحَدِنَا يَقْطُرُ، فَبَلَغَ النَّبِيَّ ﷺ فَقَالَ: «لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِي مَا اسْتَدْبَرْتُ مَا أَهْدَيْتُ، وَلَوْلاَ أَنَّ مَعِي الهَدْيَ لَأَحْلَلْتُ»، وَحَاضَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا فَنَسَكَتْ المَنَاسِكَ كُلَّهَا، غَيْرَ أَنَّهَا لَمْ تَطُفْ بِالْبَيْتِ، فَلَمَّا طَهُرَتْ طَافَتْ بِالْبَيْتِ، قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، تَنْطَلِقُونَ بِحَجَّةٍ وَعُمْرَةٍ وَأَنْطَلِقُ بِحَجٍّ؟ فَأَمَرَ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنْ يَخْرُجَ مَعَهَا إِلَى التَّنْعِيمِ، فَاعْتَمَرَتْ بَعْدَ الحَجِّ.

Salgylanma:

” •Ýagny, olar: “Egerde, biz yhramdan çyksak aýallarymyz bize halal bolýar, soňrada biz olara ýakynlanymyzdan soň kän wagt geçmänkä, haj üçin täzeden yhram baglap gitmeli bolýarysmy, biz haj üçin şähwetimizi, lezzetimizi taşlap gelmedikmi näme?” diýip muny geň görüp şeýle diýdiler. • Ýagny “Haj aýlarynda umra etmek jaýyzdygyny bilen bolsadym” diýmek isledi.”

1652

81-nji bap

1652

81-nji bap

"Hafsa (binti Sirinden) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Biz öňler uly gyzlarymyzyň (baýram namazlaryny okalýan ýere) çykmaklaryny gadagan ederdik. Bir gezek Benu Halaf ogullarynyň köşgüne bir aýal geldi. Ol aýal, öz aýal doganynyň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň sahabalyndan biriniň aýaly bolandygyny we adamsynyň Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen on iki söweşde söweşendigini we aýal doganynyň hem şol söweşleriň altysynda adamsy bilen bile söweşe gatnaşandygyny, gürrüň berdi. Onuň aýal dogany: “Biz söweşde näsaglara serederdik we ýaralananlary bejerdik” diýipdir. Bir gezek ol Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden: “Ýa Resulallah! Biziň birimiziň jilbaby (ýagny daşary çykanda örtüner ýaly eşigi) ýoklugy sebäpli, (baýram günleri) namaz okalýan ýerlere çykmasa oňa günä bolarmy?” diýip sorapdyr. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Jorasy öz jilbabyndan birini oňa-da geýdirsin we ol mu’minleriň haýyr işlerine we doga-dileglerine gatnaşsyn!” diýipdir”. (Hafsa binti Sirin şeýle diýdi): “Haçanda, Ummu ‘Atiýýa (Allah ondan razy bolsun) gelende, aýallar ondan (ýa-da biz ondan) bu hakda soradyk. (Hafsa binti Sirin): “Ummu ‘Atiýa her gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň adyny tutanda: “Kakam Oňa gurban bolsun!” diýerdi” diýdi. Biz Ummu ‘Atiýadan: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle, şeýle diýenini eşitdiňmi?” diýip soradyk. Ummu ‘Atiýýa: “Hawa, kakam Oňa gurban bolsun!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ýaş gyzlar, perdeleriň aňrysynda oturan uly gyzlar we haýyzly aýallar (baýram gününde) namaz okalýan ýerlere çyksynlar we mu’minleriň haýyr işlerine we doga-dileglerine gatnaşsynlar. Ýöne haýyzly aýallar namaz okalýan ýerden daşrakda dursynlar” diýdi. Hafsa: “Men ondan: “Hatda, haýyzlylarammy...?” diýip soradym”. Ol: “Hawa. haýyzlylar näme, Arafa we pylan, pylan ýerlere gatnaşmaýarlarmy näme?” diýip jogap berdi” diýdi."

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ هِشَامٍ، حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ حَفْصَةَ قَالَتْ: كُنَّا نَمْنَعُ عَوَاتِقَنَا أَنْ يَخْرُجْنَ، فَقَدِمَتِ امْرَأَةٌ فَنَزَلَتْ قَصْرَ بَنِي خَلَفٍ، فَحَدَّثَتْ أَنَّ أُخْتَهَا كَانَتْ تَحْتَ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ، قَدْ غَزَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ ثِنْتَيْ عَشْرَةَ غَزْوَةً، وَكَانَتْ أُخْتِي مَعَهُ فِي سِتِّ غَزَوَاتٍ، قَالَتْ: كُنَّا نُدَاوِي الكَلْمَى، وَنَقُومُ عَلَى المَرْضَى، فَسَأَلَتْ أُخْتِي رَسُولَ اللَّهِ ﷺ، فَقَالَتْ: هَلْ عَلَى إِحْدَانَا بَأْسٌ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهَا جِلْبَابٌ أَنْ لاَ تَخْرُجَ، قَالَ: «لِتُلْبِسْهَا صَاحِبَتُهَا مِنْ جِلْبَابِهَا، وَلْتَشْهَدِ الخَيْرَ وَدَعْوَةَ المُؤْمِنِينَ» فَلَمَّا قَدِمَتْ أُمُّ عَطِيَّةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا سَأَلْنَهَا، - أَوْ قَالَتْ: سَأَلْنَاهَا -، فَقَالَتْ: وَكَانَتْ لاَ تَذْكُرُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ أَبَدًا إِلَّا قَالَتْ: بِأَبِي، فَقُلْنَا أَسَمِعْتِ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ: كَذَا وَكَذَا، قَالَتْ: نَعَمْ بِأَبِي فَقَالَ: «لِتَخْرُجِ العَوَاتِقُ ذَوَاتُ الخُدُورِ - أَوِ العَوَاتِقُ وَذَوَاتُ الخُدُورِ -، وَالحُيَّضُ فَيَشْهَدْنَ الخَيْرَ وَدَعْوَةَ المُسْلِمِينَ، وَيَعْتَزِلُ الحُيَّضُ المُصَلَّى» فَقُلْتُ: أَلْحَائِضُ؟ فَقَالَتْ: أَوَلَيْسَ تَشْهَدُ عَرَفَةَ، وَتَشْهَدُ كَذَا وَتَشْهَدُ كَذَا.

Salgylanma:

• Aýbaşysy gelen aýal-gyzlar

1653

83-nji bap

1653

83-nji bap

Abdulazyz ibn Rufaý‘dan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men bir gün Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsyn): “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden ýadyňa düşýän zady, ýagny, Terwiýe güni öýle we ikindi namazlaryny nirede okandygyny maňa habar berip bilersiňmi?” diýip soradym”. Enes: “Minada” diýdi. Men ýene-de: “Minadan yzyňa gaýdan güni (ýagny, Nafr güni) ikindi namazyny nirede okady” diýip soradym. Ol: “Abtahda” diýdi. Soňra Enes şeýle diýdi: “Sen hem emirleriň edişi ýaly et!” diýdi.

حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ الأَزْرَقُ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَبْدِ العَزِيزِ بْنِ رُفَيْعٍ، قَالَ: سَأَلْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قُلْتُ: أَخْبِرْنِي بِشَيْءٍ عَقَلْتَهُ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَيْنَ صَلَّى الظُّهْرَ وَالعَصْرَ يَوْمَ التَّرْوِيَةِ؟ قَالَ: بِمِنًى، قُلْتُ: فَأَيْنَ صَلَّى العَصْرَ يَوْمَ النَّفْرِ؟ قَالَ: بِالأَبْطَحِ، ثُمَّ قَالَ: افْعَلْ كَمَا يَفْعَلُ أُمَرَاؤُكَ.

Salgylanma:

” •Zül-hijje aýynyň sekizi • Zül-hijje aýynyň on üçüne • Muhassab Mekgede Minanyň ýolundaky bir ýeriň ady • Ýagny olar nirede namaz okasalar sen hem şol ýerde oka, diýdi.”

1654

83-nji bap

1654

83-nji bap

Abdulazyzdan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men bir gezek Terwiýe güni, Mina tarap çykyp gitdim we şol ýerde Enese (Allah ondan razy bolsyn) eşeginiň üstinde gidip barýarka gabat geldim. Men ondan: “Şu günki gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem öýle namazyny nirede okapdy?” diýip soradym. Ol maňa: “Seret, ýolbaşçylaryň nirede okasa, senem şol ýerde oka!” diýdi”.

حَدَّثَنَا عَلِيٌّ، سَمِعَ أَبَا بَكْرِ بْنَ عَيَّاشٍ، حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِيزِ، لَقِيتُ أَنَسًا ح وحَدَّثَنِي إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبَانَ، حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ، عَنْ عَبْدِ العَزِيزِ قَالَ: خَرَجْتُ إِلَى مِنًى يَوْمَ التَّرْوِيَةِ فَلَقِيتُ أَنَسًا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ذَاهِبًا عَلَى حِمَارٍ، فَقُلْتُ: أَيْنَ صَلَّى النَّبِيُّ ﷺ هَذَا اليَوْمَ الظُّهْرَ؟ فَقَالَ: «انْظُرْ حَيْثُ يُصَلِّي أُمَرَاؤُكَ فَصَلِّ«.

1655

84-nji bap

1655

84-nji bap

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu eleýhi wesellem Minada wagty namazlaryny iki rekagat edip (gysgaldyp) okardy. Ebu Bekr, Omar we halyflygynyň başlarynda Osman hem edil şeýdip okardy”.

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ المُنْذِرِ، حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ، أَخْبَرَنِي يُونُسُ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: «صَلَّى رَسُولُ اللَّهِ ﷺ بِمِنًى رَكْعَتَيْنِ» وَأَبُو بَكْرٍ، وَعُمَرُ، وَعُثْمَانُ صَدْرًا مِنْ خِلاَفَتِهِ.

1656

84-nji bap

1656

84-nji bap

Harisa ibn Wahb Huzagydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Minada wagtymyz, sanymyz öňkilere garanyňda känem bolsa we has howpsyz bir wagtda bolsak-da, namazlaryny biziň bilen iki rekagat edip okady”.

حَدَّثَنَا آدَمُ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ الهَمْدَانِيِّ، عَنْ حَارِثَةَ بْنِ وَهْبٍ الخُزَاعِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: «صَلَّى بِنَا النَّبِيُّ ﷺ وَنَحْنُ أَكْثَرُ مَا كُنَّا قَطُّ وَآمَنُهُ بِمِنًى رَكْعَتَيْنِ«.

1657

84-nji bap

1657

84-nji bap

Abdulla (ibn Mes‘uddan Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen Minada (namazlarymy) iki rekagat edip okadym. Ebu Bekr (Allah ondan razy bolsun) bilen iki rekagat okadym. Omar (Allah ondan razy bolsun) bilen hem iki rekagat okadym. Soňra siziň ýollaryňyz aýryldy. Wah, käşgä, dört rekagadyň ýerine, bolmanda ikisi kabul bolsady!”.

حَدَّثَنَا قَبِيصَةُ بْنُ عُقْبَةَ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: «صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ ﷺ رَكْعَتَيْنِ، وَمَعَ أَبِي بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ رَكْعَتَيْنِ، وَمَعَ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ تَفَرَّقَتْ بِكُمُ الطُّرُقُ، فَيَا لَيْتَ حَظِّي مِنْ أَرْبَعٍ رَكْعَتَانِ مُتَقَبَّلَتَانِ«.

1658

85-nji bap

1658

85-nji bap

Ummu Fadldan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Arafa güni Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň agyz bekläp, beklemediginden adamlar şübhelenipdirler. Men şonda Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme içer ýaly bir zat ugratdym, ol hem şondan içdi”.

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، حَدَّثَنَا سَالِمٌ قَالَ: سَمِعْتُ عُمَيْرًا مَوْلَى أُمِّ الفَضْلِ، عَنْ أُمِّ الفَضْلِ، شَكَّ النَّاسُ يَوْمَ عَرَفَةَ فِي صَوْمِ النَّبِيِّ ﷺ، «فَبَعَثْتُ إِلَى النَّبِيِّ ﷺ بِشَرَابٍ فَشَرِبَهُ«

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!