1608

59-nji bap

1608

59-nji bap

Ebu Şa‘sadan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Käbeden bolan bir zatdan kim gaça durup biler?!”. Mu‘awiýa Käbäniň dört burçuna-da elini degirerdi. Bir gün Ibn Abbas (Allah olardan razy bolsun) oňa: “Bu iki burça degilmeýär” diýdi. Mu‘awiýa oňa: “Käbeden taşlanan zat ýokdur” diýip jogap berdi. Ibn Zubeýr (Allah olardan razy bolsun) Käbäniň ähli burçlaryna-da degirerdi)

وَقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ بَكْرٍ: أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَنِي عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ، عَنْ أَبِي الشَّعْثَاءِ أَنَّهُ قَالَ: «وَمَنْ يَتَّقِي شَيْئًا مِنَ البَيْتِ؟» وَكَانَ مُعَاوِيَةُ يَسْتَلِمُ الأَرْكَانَ، فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: إِنَّهُ لاَ يُسْتَلَمُ هَذَانِ الرُّكْنَانِ، فَقَالَ: «لَيْسَ شَيْءٌ مِنَ البَيْتِ مَهْجُورًا» وَكَانَ ابْنُ الزُّبَيْرِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا «يَسْتَلِمُهُنَّ كُلَّهُنَّ«.

Salgylanma:

•Şam tarapdaky burç bilen Yrak tarapdaky burç.

1609

59-nji bap

1609

59-nji bap

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şol iki rukunden başgasyna elini degirenini görmedim”.

حَدَّثَنَا أَبُو الوَلِيدِ، حَدَّثَنَا لَيْثٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: «لَمْ أَرَ النَّبِيَّ ﷺ يَسْتَلِمُ مِنَ البَيْتِ إِلَّا الرُّكْنَيْنِ اليَمَانِيَيْنِ«.

Salgylanma:

•Ýemen tarapdaky Käbäniň iki burçy. Olaryň biri Hajerul-Eswed goýulan burçdyr.

1610

60-nji bap

1610

60-nji bap

Zeýd ibn Eslemden rowaýat edilmegine görä, onuň kakasy şeýle diýipdir: “Men Omar ibn Hattabyň (Allah ondan razy bolsun) gara daşy öpüp: “Eger-de, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň seni öpenini görmedik bolsadym, men seni öpmezdim” diýenini görüpdim”.

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ سِنَانٍ، حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ، أَخْبَرَنَا وَرْقَاءُ، أَخْبَرَنَا زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ، عَنْ أَبِيهِ قَالَ: رَأَيْتُ عُمَرَ بْنَ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَبَّلَ الحَجَرَ، وَقَالَ: «لَوْلاَ أَنِّي رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَبَّلَكَ مَا قَبَّلْتُكَ«.

1611

60-nji bap

1611

60-nji bap

Zubeýr ibn ‘Arabydan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir adam Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) gara daşy istiläm (elläp ogşamak) hakynda sorady. Ol: “Men Resulullah sallallahu aleýhi wesellemiň ony elläp, ogşanyny gördüm” diýdi. Zubeýr: “Men ondan: “Eger ol ýerde gaty köp adam bar bolup, dyknyşyk bolsa näme etmeli? Maňa ony etmäge maý bermeseler näme etmeli?” diýip soradym” diýdi. Ibn Omar oňa: “Sen bu “Näme etmelileriňi?” (äkit-de) Ýemende goý! Men Resulullah sallallahu aleýhi wesellemiň ony elläp, ogşanyny gördüm” diýdi”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ، عَنِ الزُّبَيْرِ بْنِ عَرَبِيٍّ، قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ ابْنَ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنِ اسْتِلاَمِ الحَجَرِ، فَقَالَ: «رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَسْتَلِمُهُ وَيُقَبِّلُهُ» قَالَ: قُلْتُ: أَرَأَيْتَ إِنْ زُحِمْتُ، أَرَأَيْتَ إِنْ غُلِبْتُ، قَالَ: «اجْعَلْ أَرَأَيْتَ بِاليَمَنِ، رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَسْتَلِمُهُ وَيُقَبِّلُهُ«.

1612

61-nji bap

1612

61-nji bap

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem düýäň üstünde-de towaf edipdi we her gezek Hajerul-Eswediň deňine ýetende oňa yşarat edip geçerdi”.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ المُثَنَّى، حَدَّثَنَا عَبْدُ الوَهَّابِ، حَدَّثَنَا خَالِدٌ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: «طَافَ النَّبِيُّ ﷺ بِالْبَيْتِ عَلَى بَعِيرٍ، كُلَّمَا أَتَى عَلَى الرُّكْنِ أَشَارَ إِلَيْهِ«.

1613

62-nji bap

1613

62-nji bap

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem düýäň üstünde-de towaf edipdi we her gezek Hajerul-Eswed rukunyň deňine ýetende, ýanynda näme bar bolsa, şonuň bilen yşarat edip, Allahu Akbär diýip, geçerdi”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا خَالِدٌ الحَذَّاءُ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: «طَافَ النَّبِيُّ ﷺ بِالْبَيْتِ عَلَى بَعِيرٍ، كُلَّمَا أَتَى الرُّكْنَ أَشَارَ إِلَيْهِ بِشَيْءٍ كَانَ عِنْدَهُ وَكَبَّرَ»، تَابَعَهُ إِبْرَاهِيمُ بْنُ طَهْمَانَ، عَنْ خَالِدٍ الحَذَّاءِ.

1614, 1615

63-nji bap

1614, 1615

63-nji bap

"Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselem Mekgä gelende ilki bilen täret alyp, soňra towaf etdi. Ýöne bu umra boldygy däldi. (Çünki, muny edip yhramdan çykmady). Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselemden soň Ebu Bekr we Omar hem (Allah olardan razy bolsyn) haj edenlerinde edil şonuň ýaly etdiler. Soňa men (kakam) Ebuz-Zubeýr bilen (Allah ondan razy bolsun) haj etdim. Onuň hem ilkinji eden işi, Käbä towaf etmek boldy. Soňra men Muhajirleri we Ensarylary gördüm, olaryň hemmesi hem şonuň ýaly etdiler. Olaryň hem bu eden zatlary umra bolmady. Ejem Äsmä maňa şeýle habar berdi: “Onuň özi, aýal dogany (Aişe), Zubeýr we pylan-pylan adamlar bolup umra hajy etmek üçin yhram baglap, telbiýe edipdirler. Bular Hajerul-Eswede ellerini degirip, ogşanlaryndan soň, (ýagny, towaf we sa‘y edenlerinden soň) yhramdan çykypdyrlar."

حَدَّثَنَا أَصْبَغُ، عَنِ ابْنِ وَهْبٍ، أَخْبَرَنِي عَمْرٌو، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، ذَكَرْتُ لِعُرْوَةَ قَالَ: فَأَخْبَرَتْنِي عَائِشَةُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا: «أَنَّ أَوَّلَ شَيْءٍ بَدَأَ بِهِ - حِينَ قَدِمَ النَّبِيُّ ﷺ - أَنَّهُ تَوَضَّأَ، ثُمَّ طَافَ»، ثُمَّ لَمْ تَكُنْ عُمْرَةً. ثُمَّ حَجَّ أَبُو بَكْرٍ، وَعُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: مِثْلَهُ، ثُمَّ حَجَجْتُ مَعَ أَبِي الزُّبَيْرِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، فَأَوَّلُ شَيْءٍ بَدَأَ بِهِ الطَّوَافُ، ثُمَّ رَأَيْتُ المُهَاجِرِينَ وَالأَنْصَارَ يَفْعَلُونَهُ، وَقَدْ أَخْبَرَتْنِي أُمِّي: أَنَّهَا أَهَلَّتْ هِيَ، وَأُخْتُهَا، وَالزُّبَيْرُ، وَفُلاَنٌ وَفُلاَنٌ، بِعُمْرَةٍ، فَلَمَّا مَسَحُوا الرُّكْنَ حَلُّوا.

1616

63-nji bap

1616

63-nji bap

Abdulla ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem haj ýa-da umra etmek üçin Mekgä gelen wagty, towaf edende ilkinji üç towafy gaty-gaty ýöräp geçerdi, galan dördüsini bolsa, adaty ýörişi ýaly ýöräp geçerdi. Soňra iki rekagat namaz okardy, soňra bolsa Safa-Merwe arasynda sa‘y ederdi”.

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ المُنْذِرِ، حَدَّثَنَا أَبُو ضَمْرَةَ أَنَسٌ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ كَانَ إِذَا طَافَ فِي الحَجِّ أَوِ العُمْرَةِ، أَوَّلَ مَا يَقْدَمُ سَعَى ثَلاَثَةَ أَطْوَافٍ، وَمَشَى أَرْبَعَةً، ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَتَيْنِ، ثُمَّ يَطُوفُ بَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ«.

1617

63-nji bap

1617

63-nji bap

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Käbäň daşyndan ilkinji gezek towaf edip başlanda, üç towafy gaty-gaty ýöräp geçerdi, galan dördüsini bolsa, adaty ýörişi ýaly ýöräp geçerdi. Safa-Merwe aralygynda sa‘y edende bolsa, jülgäň ortasyna ýetende ylgardy”.

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ المُنْذِرِ، حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: «أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ كَانَ إِذَا طَافَ بِالْبَيْتِ الطَّوَافَ الأَوَّلَ، يَخُبُّ ثَلاَثَةَ أَطْوَافٍ، وَيَمْشِي أَرْبَعَةً، وَأَنَّهُ كَانَ يَسْعَى بَطْنَ المَسِيلِ، إِذَا طَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ«.

Salgylanma:

•Häzir ol ýerde iki sany ýaşyl çyra alamaty goýulandyr.

1618

64-nji bap

1618

64-nji bap

"Habar berilmegine görä, Ibn Jureýj şeýle diýdi: “ ‘Ata (ibn Rabaha) maňa şeýle gürrüň berdi: “Haçanda, Ibn Hişam aýallara erkekler bilen towaf etmekligi gadagan edende, ‘Ata oňa şeýle diýdi: “Sen nädip muny gadagan edip bilýärsiň, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýallary hem erkekler bilen (bir wagtda) towaf etdiler?” diýdi. Ibn Jureýj: “Men ‘Atadan: “Bu diýýäniň, hijap bilen örtünmek emr edilenden soň boldumy ýa-da öň?” diýip soradym. ‘Ata: “Howa, kasam edýärin! Meniň muny görenim hijap dakynmak parz edilenden soňdy” diýdi. Men ýene-de: “Olar nädip erkekler bilen garyşyp bildiler?” diýip soradym. ‘Ata: “Olar erkekler bilen garyşmazdylar. Aişa (Allah olardan razy bolsun) erkeklerden aýry bir ýerde towaf etdi, olar bilen garyşmady” diýdi. Bir gün bir aýal Aişa: “Eý mu’minleriň enesi, ýör, gidip Gara daşa elimizi degirip, ony ogşaly?” diýdi. Aişa oňa: “Goý muny!” diýip, ondan ýüz öwürdi. Zenanlar towaf etmek üçin gije çykardylar we hijap bilen örtünip, erkekler bilen bir wagtda towaf ederdiler. Ýöne Käbäň içine girjek wagtlary, erkekleriň çykan wagtlaryna gabat gelse, (ol ýere girmän, ybadat bilen meşgul bolup, garaşyp) durardylar. Ýene-de ‘Ata: “Men ‘Ubeýd ibn ‘Umeýr bilen bilelikde, (Muzdelifedäki) Sebir dagynyň içinde bolan wagtlary, Aişany zyýarat ederdik” diýdi. Men (‘Atadan): “Onuň hijaby nähilidi?” diýip soradym. ‘Ata: “Aişa şol gün kiçiräk bir çadyryň içinde bolýardy we onuň (gapysynda) ýekeje perdesi bardy. Onuň bilen biziň aramyzda şondan başga hiç zat ýokdy. Men (şol gün) onuň egninde güliň reňki bilen boýalan, gülgüne reňkli bir köýnek gördüm” diýdi."

وقَالَ لِي عَمْرُو بْنُ عَلِيٍّ: حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ، قَالَ: ابْنُ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَنَا قَالَ: أَخْبَرَنِي عَطَاءٌ: إِذْ مَنَعَ ابْنُ هِشَامٍ النِّسَاءَ الطَّوَافَ مَعَ الرِّجَالِ، قَالَ: كَيْفَ يَمْنَعُهُنَّ؟ وَقَدْ طَافَ نِسَاءُ النَّبِيِّ ﷺ مَعَ الرِّجَالِ؟ قُلْتُ: أَبَعْدَ الحِجَابِ أَوْ قَبْلُ؟ قَالَ: إِي لَعَمْرِي، لَقَدْ أَدْرَكْتُهُ بَعْدَ الحِجَابِ، قُلْتُ: كَيْفَ يُخَالِطْنَ الرِّجَالَ؟ قَالَ: لَمْ يَكُنَّ يُخَالِطْنَ، كَانَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا تَطُوفُ حَجْرَةً مِنَ الرِّجَالِ، لاَ تُخَالِطُهُمْ، فَقَالَتْ امْرَأَةٌ: انْطَلِقِي نَسْتَلِمْ يَا أُمَّ المُؤْمِنِينَ، قَالَتْ: «انْطَلِقِي عَنْكِ»، وَأَبَتْ، يَخْرُجْنَ مُتَنَكِّرَاتٍ بِاللَّيْلِ، فَيَطُفْنَ مَعَ الرِّجَالِ، وَلَكِنَّهُنَّ كُنَّ إِذَا دَخَلْنَ البَيْتَ، قُمْنَ حَتَّى يَدْخُلْنَ، وَأُخْرِجَ الرِّجَالُ، وَكُنْتُ آتِي عَائِشَةَ أَنَا وَعُبَيْدُ بْنُ عُمَيْرٍ، وَهِيَ مُجَاوِرَةٌ فِي جَوْفِ ثَبِيرٍ، قُلْتُ: وَمَا حِجَابُهَا؟ قَالَ: هِيَ فِي قُبَّةٍ تُرْكِيَّةٍ، لَهَا غِشَاءٌ، وَمَا بَيْنَنَا وَبَيْنَهَا غَيْرُ ذَلِكَ، وَرَأَيْتُ عَلَيْهَا دِرْعًا مُوَرَّدًا.

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!