1568

34-nji bap

1568

34-nji bap

"Bize Ebu Şihäb gürrüň berip şeýle diýdi: “Bir gezek men Tammatu‘ hajy etmek niýeti bilen umra etmäge geldim. Biz Terwiýe gününden üç gün öň Mekgä girdik. Mekgelilerden käbir adamlar maňa: “Seniň bu hajyň Mekgelileriň hajlary ýaly (kynçylyksyz, sogaby az haja) öwrüldi” diýdiler. Men hem derrew ‘Ata (ibn Rabahyň) ýanyna baryp bu hakda ondan petwa soradym. Ol şeýle diýdi: “Maňa Jäbir ibn Abdulla (Allah olardan razy bolsun) şeýle gürrüň berdi: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýany bilen gurbanlyk düýelerini alyp haja giden wagty, men hem onuň bilen bile haj edipdim. (Şol wagt) adamlar diňe ifrad hajy (diňe hajyň özüni) etmek üçin yhram baglapdylar. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara: “Käbäniňň daşyndan towaf, Safa-Merwäniň arasynda sa‘y etmek we saçlaryňyzy gysgaltmak bilen yhramlayňyzdan çykyň. Soňra yhramsyz, adaty ýaşaýşyňyz ýaly (Mekgede) ýaşaň. Haçanda, terwiýe güni gelende, haj etmek niýeti bilen (täzeden) yhrama giriň. Şeýlelikde owwalky niýet edip gelen ifrad hajyňyzy Tammatu‘ hajyna öwüriň!” diýdi. Sahabalar: “(Ýa Resulallah!) Biz yhrama girenimizde (diňe) haj diýip aýdanymyzdan soň, nädip ony mut‘a (ýagny umra) edip bileris?” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Siz meniň buýran zadymy ediň! Eger-de, menem ýanym bilen gurbanlyk mallarymy getirmedik bolsadym, size buýuryşym ýaly ederdim. Ýöne bu gurbanlyk mallar öz barmaly ýerlerine barýançalar (ýagny, Minada kesilýänçä), yhramly adamlara haram edilen zatlaryň hiç biri maňa halal bolmaz” diýdi. Şondan soň sahabalar Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň buýuryşy ýaly etdiler."

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا أَبُو شِهَابٍ، قَالَ: قَدِمْتُ مُتَمَتِّعًا مَكَّةَ بِعُمْرَةٍ، فَدَخَلْنَا قَبْلَ التَّرْوِيَةِ بِثَلاَثَةِ أَيَّامٍ، فَقَالَ لِي أُنَاسٌ مِنْ أَهْلِ مَكَّةَ: تَصِيرُ الآنَ حَجَّتُكَ مَكِّيَّةً، فَدَخَلْتُ عَلَى عَطَاءٍ أَسْتَفْتِيهِ، فَقَالَ: حَدَّثَنِي جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: أَنَّهُ حَجَّ مَعَ النَّبِيِّ ﷺ يَوْمَ سَاقَ البُدْنَ مَعَهُ، وَقَدْ أَهَلُّوا بِالحَجِّ مُفْرَدًا، فَقَالَ لَهُمْ: «أَحِلُّوا مِنْ إِحْرَامِكُمْ بِطَوَافِ البَيْتِ، وَبَيْنَ الصَّفَا وَالمَرْوَةِ، وَقَصِّرُوا، ثُمَّ أَقِيمُوا حَلاَلًا، حَتَّى إِذَا كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ فَأَهِلُّوا بِالحَجِّ، وَاجْعَلُوا الَّتِي قَدِمْتُمْ بِهَا مُتْعَةً»، فَقَالُوا: كَيْفَ نَجْعَلُهَا مُتْعَةً، وَقَدْ سَمَّيْنَا الحَجَّ؟ فَقَالَ: «افْعَلُوا مَا أَمَرْتُكُمْ، فَلَوْلاَ أَنِّي سُقْتُ الهَدْيَ لَفَعَلْتُ مِثْلَ الَّذِي أَمَرْتُكُمْ، وَلَكِنْ لاَ يَحِلُّ مِنِّي حَرَامٌ حَتَّى يَبْلُغَ الهَدْيُ مَحِلَّهُ» فَفَعَلُوا. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ: «أَبُو شِهَابٍ لَيْسَ لَهُ مُسْنَدٌ إِلَّا هَذَا«.

Salgylanma:

” • Zul-hijje aýynyň sekizi. • Ýagny yhramdan çykyp bilmeýärin diýdi.”

1569

34-nji bap

1569

34-nji bap

"Sa‘yd ibn Museýýebden rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýdi: “Aly we Osman (Allah olardan razy bolsyn) Usfanda Tammatu‘ hajy barada öz aralarynda yhtylaf etdiler. Aly Osmana şeýle diýdi: “Sen Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň eden zadyny gadagan etjek bolýarsyň?” diýdi. Aly (onuň bu gadagan edişini) görüp, (haj bilen umranyň) ikisini birden telbiýe edip, yhrama girdi”."

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ مُحَمَّدٍ الأَعْوَرُ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ عَمْرِو بْنِ مُرَّةَ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ المُسَيِّبِ، قَالَ: اخْتَلَفَ عَلِيٌّ، وَعُثْمَانُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا وَهُمَا بِعُسْفَانَ، فِي المُتْعَةِ، فَقَالَ عَلِيٌّ: «مَا تُرِيدُ إِلَّا أَنْ تَنْهَى عَنْ أَمْرٍ فَعَلَهُ النَّبِيُّ ﷺ»، فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ عَلِيٌّ أَهَلَّ بِهِمَا جَمِيعًا.

Salgylanma:

” • Mekgeden 45 mil uzaklykda ýerleşýän bir ýeriň ady. • Düşünişmediler”

1570

35-nji bap

1570

35-nji bap

Jäbir ibn Abdulladan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen: “Lebbeýkä, Allahumme, lebbeýkä bil-hajji!” diýip Mekgä geldik. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize hajyň ýerine (şol yhram bilen) umra etmekligi buýurdy”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ، عَنْ أَيُّوبَ، قَالَ: سَمِعْتُ مُجَاهِدًا، يَقُولُ: حَدَّثَنَا جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: قَدِمْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَنَحْنُ نَقُولُ: لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ بِالحَجِّ، «فَأَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، فَجَعَلْنَاهَا عُمْرَةً«.

1571

36-nji bap

1571

36-nji bap

‘Ymrandan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Biz Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň döwründe Tammattu‘ hajyny etdik we Kuranda (Tammatu‘ hajynyň jaýyzlygy hakynda) aýat indi. Soňra bir adam bu barada öz pikiri bilen islän zadyny aýtdy”.

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ، حَدَّثَنَا هَمَّامٌ، عَنْ قَتَادَةَ، قَالَ: حَدَّثَنِي مُطَرِّفٌ، عَنْ عِمْرَانَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: «تَمَتَّعْنَا عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ، فَنَزَلَ القُرْآنُ»، قَالَ رَجُلٌ بِرَأْيِهِ مَا شَاءَ.

Salgylanma:

•Bakara:196

1572

37-nji bap

1572

37-nji bap

"‘Ykrimeden rowaýat edilmegine görä, Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsyn) Tammatu‘ hajy hakynda soralanda, ol şeýle diýdi: “Weda‘ hajynda muhäjirler, ensarylar we Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýallary telbiýe edip, yhrama girdiler, biz hem telbiýe edip, yhrama girdik. Mekgä gelenimizde Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bize: “Ýany bilen gurbanlyk mallaryny getirenlerden başgalaryňyz, haj etmek üçin eden niýetleriňizi umra niýetine öwüriň!” diýdi. (Şondan soň) biz Käbäň daşyndan towaf edip, Safa-Merwänyň arasynda hem sa‘y edenimizden soň, (yhramdan çykyp) aýallarymyzyň ýanyna ýanaşdyk we adaty egin-eşiklerimizi geýdik. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: “Kim öz ýany bilen gurbanlyk malyny getiren bolsa, şol mallar tä, öz barmaly ýerlerine barýançalar (ýagny, gurbanlyk güni Minada kesilýänçäler), ol adama yhramly adamlara haram edilen zatlaryň hiç biri halal däldir” diýdi. Soňra ol terwiýe güni öýleden soň, bize hajy berjaý etmek üçin yhrama girmegi emr etdi. Haçanda, biz hajyň ähli dessurlaryny ýerine ýetirenimizden soň, gelip Käbäniň daşyndan towaf etdik, Safa-Merwänyň arasynda hem sa‘y etdik, şeýdip biz hajymyzy bitirdik, diňe gurbanlyk beräýmek galdy. Allah Tagalanyň aýdyşy ýaly: “...özüne ýeňil bolan gurbanlyk çalmagy (wajypdyr). Emma kim (gurbanlyk malyny) tapmasa, haj (döwründe) üç gün, (öýe) gaýdyp geleniňizden soň hem ýedi gün oraza tutmalydyr”. {Bakara:196} (Ýagny, öz ýurdyňyza gaýdyp barandan soň, diýdigidir). Bir goýun gurbanlyk etmek üçin ýeterlikdir. Şeýlelik bilen, olar iki sany dessury, haj bilen umrany bir ýylda ikisini birden etdiler. Muny (ýagny, haj bilen umrany bile etmegi) Allah Tagala öz Kitabynda-da aýtdy we Onuň Pygamberi sallallahu aleýhi wesellem hem ony (şerigatyň) bir kanuny edip goýdy. Mekgäniň ýaşaýjylaryndan başga ähli adamlara ony etmeklige rugsat berdi. Allah şeýle diýdi: “Bu (umra) maşgalasy Mesjidi-Haramda (Mekgede) ýaşamaýanlar üçindir” {Bakara:196}. Allah Tagalanyň Kitabyndaky aýdan haj aýlary; Şewwal, Zul-ka‘da we Zul-hijje aýlaryndan ybaratdyr. Şu aýlarda Tammatu‘ hajyny eden adama, hökman bir maly gurbanlyk etmek ýa-da agyz beklemek wajypdyr. “Rafas” (är-aýal gatnaşyk manysyndadyr). “Fusuk” günäleri aňladýar. “Jidäl” bolsa, dawa-jedeli aňladýar."

وَقَالَ أَبُو كَامِلٍ فُضَيْلُ بْنُ حُسَيْنٍ البَصْرِيُّ: حَدَّثَنَا أَبُو مَعْشَرٍ البَرَّاءُ، حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ غِيَاثٍ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ مُتْعَةِ الحَجِّ، فَقَالَ: أَهَلَّ المُهَاجِرُونَ، وَالأَنْصَارُ، وَأَزْوَاجُ النَّبِيِّ ﷺ فِي حَجَّةِ الوَدَاعِ، وَأَهْلَلْنَا، فَلَمَّا قَدِمْنَا مَكَّةَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «اجْعَلُوا إِهْلاَلَكُمْ بِالحَجِّ عُمْرَةً، إِلَّا مَنْ قَلَّدَ الهَدْيَ» فَطُفْنَا بِالْبَيْتِ، وَبِالصَّفَا وَالمَرْوَةِ، وَأَتَيْنَا النِّسَاءَ، وَلَبِسْنَا الثِّيَابَ، وَقَالَ: «مَنْ قَلَّدَ الهَدْيَ، فَإِنَّهُ لاَ يَحِلُّ لَهُ حَتَّى يَبْلُغَ الهَدْيُ مَحِلَّهُ» ثُمَّ أَمَرَنَا عَشِيَّةَ التَّرْوِيَةِ أَنْ نُهِلَّ بِالحَجِّ، فَإِذَا فَرَغْنَا مِنَ المَنَاسِكِ، جِئْنَا فَطُفْنَا بِالْبَيْتِ، وَبِالصَّفَا وَالمَرْوَةِ، فَقَدْ تَمَّ حَجُّنَا وَعَلَيْنَا الهَدْيُ، كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الهَدْيِ، فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ فِي الحَجِّ، وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ﴾ [البقرة: 196]: إِلَى أَمْصَارِكُمْ، الشَّاةُ تَجْزِي، فَجَمَعُوا نُسُكَيْنِ فِي عَامٍ، بَيْنَ الحَجِّ وَالعُمْرَةِ، فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَنْزَلَهُ فِي كِتَابِهِ، وَسَنَّهُ نَبِيُّهُ ﷺ، وَأَبَاحَهُ لِلنَّاسِ غَيْرَ أَهْلِ مَكَّةَ قَالَ اللَّهُ: ﴿ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي المَسْجِدِ الحَرَامِ﴾ [البقرة: 196] وَأَشْهُرُ الحَجِّ الَّتِي ذَكَرَ اللَّهُ تَعَالَى فِي كِتَابهِ: شَوَّالٌ وَذُو القَعْدَةِ وَذُو الحَجَّةِ، فَمَنْ تَمَتَّعَ فِي هَذِهِ الأَشْهُرِ، فَعَلَيْهِ دَمٌ أَوْ صَوْمٌ. وَالرَّفَثُ: الجِمَاعُ، وَالفُسُوقُ: المَعَاصِي، وَالجِدَالُ: المِرَاءُ.

Salgylanma:

” •Hoşlaşyk hajy •Ýagny yhramdan çykyp bilmeýärin diýdi.”

1573

38-nji bap

1573

38-nji bap

Nafi‘dan rowaýat edilmegine görä, Ibn Omar (Allah olardan razy bolsun) haramyň iň bäri başyna ýeten wagty, telbiýe aýtmaklygy bes ederdi, soňra Zu-Tuwa diýilýän ýere baryp, şol ýerde gijesini ötürerdi, soňra şol ýerde ertir namazyny okap, gusul alardy we Allahyň Pygamberi sallallahu aleýhi wesellem hem edil şeýle ederdi diýip, gürrüň bererdi.

حَدَّثَنِي يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ، أَخْبَرَنَا أَيُّوبُ، عَنْ نَافِعٍ، قَالَ: كَانَ ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا «إِذَا دَخَلَ أَدْنَى الحَرَمِ أَمْسَكَ عَنِ التَّلْبِيَةِ، ثُمَّ يَبِيتُ بِذِي طِوًى، ثُمَّ يُصَلِّي بِهِ الصُّبْحَ، وَيَغْتَسِلُ»، وَيُحَدِّثُ أَنَّ نَبِيَّ اللَّهِ ﷺ كَانَ يَفْعَلُ ذَلِكَ.

1574

39-nji bap

1574

39-nji bap

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem gijesini Zu-Tuwada ötürip, soňra Mekgä girdi”. Ibn Omaram (Allah olardan razy bolsun) edil şeýle ederdi.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنِي نَافِعٌ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: «بَاتَ النَّبِيُّ ﷺ بِذِي طُوًى حَتَّى أَصْبَحَ، ثُمَّ دَخَلَ مَكَّةَ» وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَفْعَلُهُ.

1575

40-nji bap

1575

40-nji bap

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mekgä Seniýýetul-‘Ulýadan girip, Seniýýetus-Sufladan hem çykardy”.

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ المُنْذِرِ، قَالَ: حَدَّثَنِي مَعْنٌ، قَالَ: حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَدْخُلُ مِنَ الثَّنِيَّةِ العُلْيَا، وَيَخْرُجُ مِنَ الثَّنِيَّةِ السُّفْلَى«.

1576

41-nji bap

1576

41-nji bap

Ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mekgä girende, Bahtadaky Seniýýetul-‘Ulýadan, Kadanyň üstünden girerdi. Seniýýetus-Sufladan hem çykardy”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدُ بْنُ مُسَرْهَدٍ البَصْرِيُّ، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ دَخَلَ مَكَّةَ مِنْ كَدَاءٍ مِنَ الثَّنِيَّةِ العُلْيَا الَّتِي بِالْبَطْحَاءِ، وَخَرَجَ مِنَ الثَّنِيَّةِ السُّفْلَى» قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ: «كَانَ يُقَالُ هُوَ مُسَدَّدٌ كَاسْمِهِ» قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ: سَمِعْتُ يَحْيَى بْنَ مَعِينٍ، يَقُولُ: سَمِعْتُ يَحْيَى بْنَ سَعِيدٍ، يَقُولُ: «لَوْ أَنَّ مُسَدَّدًا أَتَيْتُهُ فِي بَيْتِهِ، فَحَدَّثْتُهُ لاَسْتَحَقَّ ذَلِكَ، وَمَا أُبَالِي كُتُبِي كَانَتْ عِنْدِي أَوْ عِنْدَ مُسَدَّدٍ«.

1577

41-nji bap

1577

41-nji bap

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mekgä gelende, onuň ýokary tarapyndan girerdi, çykanda-da onuň aşaky tarapyndan çykardy.

حَدَّثَنَا الحُمَيْدِيُّ، وَمُحَمَّدُ بْنُ المُثَنَّى، قَالاَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا: «أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ لَمَّا جَاءَ إِلَى مَكَّةَ دَخَلَ مِنْ أَعْلاَهَا، وَخَرَجَ مِنْ أَسْفَلِهَا«.

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!