131

50-nji bap

131

50-nji bap

"Abdulla ibn Omardan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem adamllara ýüzlenip: “Agaçlaryň arasynda ýapraklary dökülmeýän bir agaç bardyr we ol (agaç) musulmana meňzeşdir. Maňa şol agajyň haýsy agaçdygyny aýdyp beriň? – diýdi. Adamlar çölde ösýän agaçlar hakda pikirlenmäge başladylar. Meniň aklyma bolsa, hurma agajy, geldi. Abdulla (ibn Omar): -(Ýöne) Men (ony aýtmaga) utandym – diýdi. Soňra olar: -Ýa Resulallah! Onuň haýsy agaçdygyny bize aýdyp beräý? – diýdiler. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) olara: -Ol agaç, hurma agajydyr, diýdi”. Abdulla (ibn Omar) şeýle diýdi: -“(Soňra) men aklyma gelen zady kakam (Omara) aýdyp berdim. Ol: -Eger sen aýdan bolsadyň, meniň üçin şu, şu... zatlardan hem has gowy bolardy, diýdi”."

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ، قَالَ: حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: إِنَّ مِنَ الشَّجَرِ شَجَرَةً لاَ يَسْقُطُ وَرَقُهَا، وَهِيَ مَثَلُ المُسْلِمِ، حَدِّثُونِي مَا هِيَ؟ فَوَقَعَ النَّاسُ فِي شَجَرِ البَادِيَةِ، وَوَقَعَ فِي نَفْسِي أَنَّهَا النَّخْلَةُ، قَالَ عَبْدُ اللَّهِ: فَاسْتَحْيَيْتُ، فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَخْبِرْنَا بِهَا؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ :هِيَ النَّخْلَةُ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ: فَحَدَّثْتُ أَبِي بِمَا وَقَعَ فِي نَفْسِي، فَقَالَ: لَأَنْ تَكُونَ قُلْتَهَا أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ يَكُونَ لِي كَذَا وَكَذَا

132

51-nji bap

132

51-nji bap

"Aly ibn Ebu Talybdan (Allah ondan razy bolsun) habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men mezisi köp gelýän adamdym. Men muny Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden sorap ber diýip Al-Mikdad ibn Al-Aswada haýyş etdim. Ol hem (baryp) Ondan sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Diňe täret alsa bolar” diýdi."

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاوُدَ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ مُنْذِرٍ الثَّوْرِيِّ، عَنْ مُحَمَّدِ ابْنِ الحَنَفِيَّةِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، قَالَ: كُنْتُ رَجُلًا مَذَّاءً فَأَمَرْتُ المِقْدَادَ بْنَ الأَسْوَدِ أَنْ يَسْأَلَ النَّبِيَّ ﷺ فَسَأَلَهُ فَقَالَ فِيهِ الوُضُوءُ

Salgylanma:

• Mezi – ýagny aýalyň bilen oýnaşanyňda ýa-da öpeniňde gelýän suwuk.

133

52-nji bap

133

52-nji bap

"Abdulla ibn Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) bir adam mesjitde ýerinden turup: “Ýa Resulallah! Bize haýsy ýerden yhrama girmegi emr edýärsiň?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa “Medinäniň ýaşaýjylary Zul-Huleýfeden, Şamyň ýaşaýjylary Al-Juhfadan, Nejdiň ýaşaýjylary bolsa Karndan girmelidirler” diýip jogap berdi. Ibn Omar şeýle diýipdir: “Adamlar Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Ýemen halky yhramy Ýelemlemden baglasyn” diýip aýtdy diýýärler”. Ibn Omar bolsa “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň muny aýdany meniň ýadyma düşenok” diýerdi.”"

حَدَّثَنِي قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا نَافِعٌ، مَوْلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَجُلًا، قَامَ فِي المَسْجِدِ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مِنْ أَيْنَ تَأْمُرُنَا أَنْ نُهِلَّ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يُهِلُّ أَهْلُ المَدِينَةِ مِنْ ذِي الحُلَيْفَةِ، وَيُهِلُّ أَهْلُ الشَّأْمِ مِنَ الجُحْفَةِ، وَيُهِلُّ أَهْلُ نَجْدٍ مِنْ قَرْنٍ وَقَالَ ابْنُ عُمَرَ وَيَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: وَيُهِلُّ أَهْلُ اليَمَنِ مِنْ يَلَمْلَمَ وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يَقُولُ: لَمْ أَفْقَهْ هَذِهِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ

Salgylanma:

• Yhram – Haç zyýaratyna giden adamlaryň geýýän eşigi

134

53-nji bap

134

53-nji bap

Ibn Omardan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden “Yhram baglan adam näme geýmeli?” diýip sorady. Ol “Köýnek geýmez, selle geýmez, balak geýmez, burnus geýmez, sary agaç we ýa zagfaran bilen boýalan eşikleri hem geýmez. Eger-de köwüş tapmasa, mesi geýsin we olary topugynyň aşagyndan kessin” diýip jogap berdi.”

حَدَّثَنَا آدَمُ، قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي ذِئْبٍ، عَنْ نَافِعٍ، عَنْ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ وَعَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ سَالِمٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ: مَا يَلْبَسُ المُحْرِمُ؟ فَقَالَ: لاَ يَلْبَسُ القَمِيصَ، وَلاَ العِمَامَةَ ، وَلاَ السَّرَاوِيلَ، وَلاَ البُرْنُسَ، وَلاَ ثَوْبًا مَسَّهُ الوَرْسُ أَوِ الزَّعْفَرَانُ، فَإِنْ لَمْ يَجِدِ النَّعْلَيْنِ فَلْيَلْبَسِ الخُفَّيْنِ وَلْيَقْطَعْهُمَا حَتَّى يَكُونَا تَحْتَ الكَعْبَيْنِ

Salgylanma:

“• Burnus – kapşonkaly plaş. • Zagfaran – şafran”

135

2-nji bap

135

2-nji bap

"Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Hades ýagny täreti bozulan adamyň namazy tä, täret alýança kabul bolmaz”. Hadramewtden bir adam “Eý, Ebu Hureýre, hades näme?” diýip sorady. Ol “Sesli ýa-da sessiz ýel çykarmak” diýip jogap berdi."

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الحَنْظَلِيُّ، قَالَ: أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنْ هَمَّامِ بْنِ مُنَبِّهٍ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ، يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لاَ تُقْبَلُ صَلاَةُ مَنْ أَحْدَثَ حَتَّى يَتَوَضَّأَ» قَالَ رَجُلٌ مِنْ حَضْرَمَوْتَ: مَا الحَدَثُ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ؟، قَالَ: فُسَاءٌ أَوْ ضُرَاطٌ.

Salgylanma:

• Hades – täret pozulmak

136

3-nji bap

136

3-nji bap

Nu’aým Al-Mujmirden rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gün men Ebu Hureýre bilen (Allah ondan razy bolsun) mesjidiň arkasyna çykdym. Ol şol ýerde täret aldy. Soňra ol “Men Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň “Elbetde, Meniň ymmatym täret yzlaryndan ýaňa, Kyýamat gününde, “Gurran Muhaçjalina!” (ýüzleri we el-aýaklary nurlylar!) diýip çagyrylar” diýenini eşitdim diýdi. (Ebu Hureýre) “Şonuň üçin kim nuruny näçe artdyryp bilse, artdyrjak bolsun!” diýdi.

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ خَالِدٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي هِلاَلٍ، عَنْ نُعَيْمٍ المُجْمِرِ، قَالَ: رَقِيتُ مَعَ أَبِي هُرَيْرَةَ عَلَى ظَهْرِ المَسْجِدِ، فَتَوَضَّأَ، فَقَالَ: إِنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقُولُ «إِنَّ أُمَّتِي يُدْعَوْنَ يَوْمَ القِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الوُضُوءِ، فَمَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ

137

4-nji bap

137

4-nji bap

Abbad ibn Temimden rowaýat edilmegine görä, onuň pylan kakasy (Abdulla ibn Zeýd Allah ondan razy bolsun) şeýle diýdi: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden bir kişi namaz okap duran wagty, özünde bir zat duýsa, (ýagny täretiniň bozulandygyna) guman etse, ol adamyň näme etmelidigini sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa “Bir ses eşidýänçä ýa-da ys alýança, namazdan çykmasyn (ýa-da gitmesin)!” diýip jogap berdi.

حَدَّثَنَا عَلِيٌّ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، قَالَ: حَدَّثَنَا الزُّهْرِيُّ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ المُسَيِّبِ، ح وَعَنْ عَبَّادِ بْنِ تَمِيمٍ، عَنْ عَمِّهِ، أَنَّهُ شَكَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ الرَّجُلُ الَّذِي يُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهُ يَجِدُ الشَّيْءَ فِي الصَّلاَةِ؟ فَقَالَ: «لاَ يَنْفَتِلْ - أَوْ لاَ يَنْصَرِفْ - حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا أَوْ يَجِدَ رِيحًا.

138

5-nji bap

138

5-nji bap

"Amr ibn Dinar şeýle diýipdir: “Kureýb, Ibn Abbassyň (Allah ondan razy bolsun) maňa habar bermegine görä, ol şeýle diýdi: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem hor çekip ýatyp galdy, soňra turup, namaz okady. (Ibn Abbas belki-de, ol “Gyşaryp ýatyp galdy, hatda horlady, soňra turup, namaz okady” diýenem bolmagy mümkin). Soňra bu hadysy Sufýan, wagtal-wagtal ‘Amrdan, o-da Kureýbden, ol hem Ibn Abbasdan rowaýat edip aýdyp bererdi”. Ibn Abbas şeýle diýipdir: “Bir gije (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýallarynyň biri bolan) daýzam Meýmunanyň ýanynda galdym. Agşam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (ýerine geçip) ýatdy. Haçan-da, gijäniň bir bölegi geçenden soň, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem turup, asylgy duran tulumdan suw alyp, ýeňilje täret aldy”. Amr şeýle diýmek bilen, bu täretiň ýeňil we gysga, (ýagny az suw bilen) alandygyny aýdýardy. Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) namaz okap başlady. Men hem edil şonuň ýaly täret alyp, onuň çep tarapynda namaza durdum. Meni sag tarapyna geçirdi. Soňra Allahyň isledigiçe namaz okady. Ondan soň geçip uzanyp ýatdy. Ol hatda uka gidip hor hem çekipdi. Soňra azançy gelip, namazyň wagtynyň bolandygyny habar berdi. Turup, onuň bilen namaza gitdi. Täret alman hem namaz okady. (Sufýan şeýle diýdi): “Biz ‘Amra adamlar “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň gözi uklasa-da, kalby uklamaýar?” diýip aýdýarlar diýdik. ‘Amr şonda şeýle diýdi: “Men ‘Ubeýd ibn ‘Umeýrden “Pygamberleriň görýän düýşleri wahydyr ” diýenini eşitdim” diýip, soňra şu aýaty okady: “Takyk, düýşümde seni gurban edýändigimi görýärin” {Saffat:102}."

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَمْرٍو، قَالَ: أَخْبَرَنِي كُرَيْبٌ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ النَّبِيَّ صلّى الله عليه وسلم نَامَ حَتَّى نَفَخَ، ثُمَّ صَلَّى - وَرُبَّمَا قَالَ: اضْطَجَعَ حَتَّى نَفَخَ، ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى. ثُمَّ حَدَّثَنَا بِهِ سُفْيَانُ، مَرَّةً بَعْدَ مَرَّةٍ عَنْ عَمْرٍو، عَنْ كُرَيْبٍ، عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: بِتُّ عِنْدَ خَالَتِي مَيْمُونَةَ لَيْلَةً فَقَامَ النَّبِيُّ ﷺ مِنَ اللَّيْلِ، فَلَمَّا كَانَ فِي بَعْضِ اللَّيْلِ قَامَ النَّبِيُّ ﷺ فَتَوَضَّأَ مِنْ شَنٍّ مُعَلَّقٍ وُضُوءًا خَفِيفًا يُخَفِّفُهُ - عَمْرٌو وَيُقَلِّلُهُ -، وَقَامَ يُصَلِّي، فَتَوَضَّأْتُ نَحْوًا مِمَّا تَوَضَّأَ، ثُمَّ جِئْتُ فَقُمْتُ، عَنْ يَسَارِهِ - وَرُبَّمَا قَالَ سُفْيَانُ عَنْ شِمَالِهِ - فَحَوَّلَنِي فَجَعَلَنِي عَنْ يَمِينِهِ، ثُمَّ صَلَّى مَا شَاءَ اللَّهُ، ثُمَّ اضْطَجَعَ فَنَامَ حَتَّى نَفَخَ، ثُمَّ أَتَاهُ المُنَادِي فَآذَنَهُ بِالصَّلاَةِ، فَقَامَ مَعَهُ إِلَى الصَّلاَةِ، فَصَلَّى وَلَمْ يَتَوَضَّأْ» قُلْنَا لِعَمْرٍو إِنَّ نَاسًا يَقُولُونَ: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ تَنَامُ عَيْنُهُ وَلاَ يَنَامُ قَلْبُهُ. قَالَ عَمْرٌو سَمِعْتُ عُبَيْدَ بْنَ عُمَيْرٍ يَقُولُ: رُؤْيَا الأَنْبِيَاءِ وَحْيٌ، ثُمَّ قَرَأَ ﴿إِنِّي أَرَى فِي المَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ﴾ [الصافات: 102].

Salgylanma:

• Wahy – Allahdan gelen ylham

139

6-nji bap

139

6-nji bap

"Usama ibn Zeýdden (Allah ondan razy bolsun) habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (bir gün) Arafadan (Muzdelifä tarap) gaýtdy. Ýolda bir jülgä ýetende, (atyndan) düşüp buşukdy. Soňra ýeňilräk edip täret aldy. Men “Ýa Resulallah, namazyň wagty boldumy?” diýip soradym. Ol “Namaz (entek) öňüňde” diýip jogap berdi. Soň atyna mündi. Haçan-da, Muzdelifä gelende, atdan düşüp, (täzeden ýene-de) gowy edip täret aldy. Soňra namaza kamat aýdyldy we Ol agşam namazyny okady. Soň her kim düýesini öz düşlän ýerinde çökerdi. Soňra Ýassy namazyna kamat aýdyldy we (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Ýassy) namazyny okady. Bu iki namazyň arasynda başga hiç hili namaz okamady”."

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ، عَنْ كُرَيْبٍ، مَوْلَى ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ، أَنَّهُ سَمِعَهُ يَقُولُ: دَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ مِنْ عَرَفَةَ حَتَّى إِذَا كَانَ بِالشِّعْبِ نَزَلَ فَبَالَ، ثُمَّ تَوَضَّأَ وَلَمْ يُسْبِغِ الوُضُوءَ فَقُلْتُ الصَّلاَةَ يَا رَسُولَ اللَّهِ، فَقَالَ: «الصَّلاَةُ أَمَامَكَ» فَرَكِبَ، فَلَمَّا جَاءَ المُزْدَلِفَةَ نَزَلَ فَتَوَضَّأَ، فَأَسْبَغَ الوُضُوءَ، ثُمَّ أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ، فَصَلَّى المَغْرِبَ ثُمَّ أَنَاخَ كُلُّ إِنْسَانٍ بَعِيرَهُ فِي مَنْزِلِهِ، ثُمَّ أُقِيمَتِ العِشَاءُ فَصَلَّى، وَلَمْ يُصَلِّ بَيْنَهُمَا.

140

7-nji bap

140

7-nji bap

Ata ibn Ýasardan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Ibn Abbas (Allah olardan razy bolsun şu şekilde) täret aldy: Ýüzüni ýuwdy, soňra bir owuç suw alyp, agzyny we burnuny çaýkady. Soň ýene bir owuç suw alyp, iki eli bilen ýüzüni ýuwdy. Soň ýene-de bir owuç suw alyp, onuň bilen sag elini (goluny) ýuwdy. Soň ýene-de bir owuç suw alyp, çep elini ýuwdy. Soň kellesine mesh etdi. Ondan soň, ýene bir owuç suw alyp, sag aýagynyň üstünden akdyryp ýuwdy. Soň ýene bir owuç suw alyp, çep aýagyny ýuwdy. Soňra ol “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şu şekilde täret alyşyny görüpdim” diýdi”.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحِيمِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو سَلَمَةَ الخُزَاعِيُّ مَنْصُورُ بْنُ سَلَمَةَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا ابْنُ بِلاَلٍ يَعْنِي سُلَيْمَانَ، عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّهُ «تَوَضَّأَ فَغَسَلَ وَجْهَهُ، أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَمَضْمَضَ بِهَا وَاسْتَنْشَقَ، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَجَعَلَ بِهَا هَكَذَا، أَضَافَهَا إِلَى يَدِهِ الأُخْرَى، فَغَسَلَ بِهِمَا وَجْهَهُ، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَغَسَلَ بِهَا يَدَهُ اليُمْنَى، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَغَسَلَ بِهَا يَدَهُ اليُسْرَى، ثُمَّ مَسَحَ بِرَأْسِهِ، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَرَشَّ عَلَى رِجْلِهِ اليُمْنَى حَتَّى غَسَلَهَا، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً أُخْرَى، فَغَسَلَ بِهَا رِجْلَهُ، يَعْنِي اليُسْرَى» ثُمَّ قَالَ: هَكَذَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَتَوَضَّأُ.

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!