121

43-nji bap

121

43-nji bap

Jerir (ibn Abdulladan Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Hajjatul-wada’da ” oňa şeýle diýipdir: “Adamlara aýt, (Meni) gürlemän diňlesinler!”. Soňra ýene-de: “Menden soň biri-birleriniň kellesini kesýän kapyrlardan bolmaň!” diýdi.

حَدَّثَنَا حَجَّاجٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ: أَخْبَرَنِي عَلِيُّ بْنُ مُدْرِكٍ، عَنْ أَبِي زُرْعَةَ بْنِ عَمْرٍو، عَنْ جَرِيرٍ أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ لَهُ فِي حَجَّةِ الوَدَاعِ: اسْتَنْصِتِ النَّاسَ فَقَالَ: لاَ تَرْجِعُوا بَعْدِي كُفَّارًا، يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ

122

44-nji bap

122

44-nji bap

"Sa’yd ibn Jubeýrden habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) men Ibn Abbasa (Allah olardan razy bolsun) “Nawf Al-Bakaliý (Hydyr aleýhissalamyň ýanyna baran) Musa, Ysraýyl ogullarynyň Musasy, (ýagny Musa pygamber) däl. Ol (Musa) başga bir Musa” diýip dawa edýär diýdim. Ibn Abbas şonda şeýle diýdi: “Allahyň duşmany ýalan sözläpdir. Bize Ubeýý ibn Ka’b (Allah ondan razy bolsun) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden habar berip şeýle diýipdi: “(Bir gezek) Musa Pygamber Ysraýyl ogullarynyň arasynda wagyz edip durka, ondan “Adamlaryň içinde iň alym adam kim?” diýip soradylar. Ol “Iň alym – men!” diýip jogap berdi. (“Iň alym adamyň kimdigini Allahyň özi gowy bilýändir” diýip, aýtmadygy üçin) Allah oňa (Musa) käýinç berdi. Hem-de Allah oňa “Iki deňziň birleşýän ýerinde bendelerimden bir bendäm bardyr, ol senden has alymdyr!” diýip wahy etdi. Musa “Ýa Robb! Men ony nädip tapyp bilerin?” diýip sorady. (Allah tarapyndan): “Bir sebede balyk goý-da (ýola düş.) Sen ony nirede ýitirseň, ony hem şol ýerden tapyp bilersiň” diýildi. Musa sebede balyk salyp, hyzmatkäri Ýuşa’ ibn Nun bilen ýola düşdiler. Bir gaýanyň (daşyň) ýanyna baryp ýetenlerinde, başlaryny goýup uklap galdylar. Balyk sebetden çykyp, deňizde bir ýol tutup (suwa girip) gitdi. Bu Musany we onuň hyzmatkärini geň galdyrdy. Soňra olar ýene-de ýola düşdiler. Olar şol gijäniň galan bölegini hem-de (ertesi) uzakly gün ýol ýörediler. Daň atanda, Musa hyzmatkäri – (ýaş ýigide) “Biziň (guşluk) naharymyzy getir. Hakykatdanam, biz bu ýolçulykdan juda ýadadyk” diýdi. Musa özüne aýdylan ýerden geçip gaýdýança, ýadawlygy duýmandy. Hyzmatkäri (ýaş ýigit) oňa {Gördüňmi, ýaňy daşyň ýanynda (dynç alanymyzda), ol balygy ýatdan çykarypdyryn} diýdi. Musa oňa {Ine, biziň gözleýän zadymyz hem şo-da” diýdi hem-de olar yzlaryna, gaýdan ýerlerine öwrüldiler}. Daşyň ýanyna gelenlerinde, eşiklerine bürenen (ýa-da eşiklerini geýen) bir adamy gördüler. Musa oňa salam berdi. Hydyr ondan: –Seniň ýurduňda beýle salamy nireden bilýärler? diýip sorady. Ol: –Men Musa, diýdi. Hydyr: –Ysraýyl ogullarynyň Musasymy? diýdi. Ol: –Hawa, diýdi. (Soňra Musa): –{Maňa özüňe öwredilen peýdaly zatdan ylym öwretmegiň üçin seniň yzyňa düşip bilerinmi?} diýdi. (Hydyr) oňa: –{Sen meniň ýanymda (etjek işlerime) sabyr (çydam) edip durup bilmersiň}. Eý, Musa! Mende Allah tarapyndan berlen, emma welin saňa mälim bolmadyk bir ylym bar. Sende bolsa Allah tarapyndan saňa öwredilip, maňa-da mälim edilmedik bir ylym bar, diýdi. Musa oňa: {Alla islese, sen meni sabyr edenlerden görersiň. Men seniň diýeniňden çykmaryn} diýdi. Olar deňziň kenaryndan pyýada ýöräp gitdiler, sebäbi olaryň gämileri ýokdy. Olaryň ýanyndan bir gämi geçdi. Olardan gämä mündürmeklerini haýyş etdiler. Hydyr (aleýhissalam) tanalýan adam bolansoň, olary mugt mündürdiler. Şol wagt bir serçe gelip, gäminiň bir tarapyna gondy we deňizden (çüňki bilen) bir-iki ýuwdum suw içdi. (Muny görüp) Hydyr “Eý, Musa! Meniň we seniň ylmyň Allahyň ylmyndan şu serçäniň deňizden (çüňki bilen) alan suwuça-da azaldyp bilmez” diýdi. Soňra Hydyr (aleýhissalam) gäminiň tagtalaryndan birini goparyp taşlady. Musa oňa ýüzlenip: –Bizi gämä mugt mündüren adamlary bilkastlaýyn gark etmek üçin gämileriniň (aşagyny) deşdiňmi? diýdi. Ol: –{Men saňa “Sen meniň ýanymda (etjek işlerime) sabyr edip bilmersiň diýmändimmi?” diýdi. Ol (Musa): –Sen, unudan zadym üçin, meni ýazgarma!} diýdi. Şeýlelikde, (syýahat wagtynda), bu Musanyň ilkinji gezek ýatdan çykaran zady boldy. Bular ýene ýola düşdiler. (Az wagtdan) soň, çagalar bilen oýnap ýören bir oglany gördüler. Hydyr (aleýhissalam) oglanjygyň kellesiniň ýokarsyndan tutup, onuň kellesini eli bilen gopardy. Musa oňa: {Sen (nädip) sebäpsiz ýere bigünä adamy öldürdiň? diýdi. Hydyr oňa: –Men saňa “Sen meniň ýanymda (etjek işlerimde) sabyr edip, durup bilmersiň diýmedimmi näme? diýdi. Olar soň (ýene-de) ýöräp gitdiler. Ahyry bir oba baryp ýetenlerinde, (ol obanyň) adamlary olary myhman almakdan ýüz öwürdiler. (Şol obada) ýykyljak bolup duran bir diwar (bardy. Bular ony) gördüler. (Hydyr) ol diwary derrew eli bilen dikeldip, (ony gowy edip oňardy.) Musa oňa: –Sen bu işiň üçin hak hem alyp bilerdiň, diýdi. (Hydyr) ýene-de oňa: –Ine, bu indi biziň aýrylyşmaly (wagtymyz geldi) diýildigidir} diýdi. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýdi: –Allah Musa (pygambere) rehim etsin. Käşgä sabyr etse-di, Allah Kuranda olar hakda köp zatlar gürrüň bererdi”."

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَمْرٌو، قَالَ: أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ، قَالَ: قُلْتُ لِابْنِ عَبَّاسٍ : إِنَّ نَوْفًا البَكَالِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى لَيْسَ بِمُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ، إِنَّمَا هُوَ مُوسَى آخَرُ؟ فَقَالَ: كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ حَدَّثَنَا أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ عَنِ النَّبِيِّ ﷺقَامَ مُوسَى النَّبِيُّ خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَسُئِلَ أَيُّ النَّاسِ أَعْلَمُ؟ فَقَالَ: أَنَا أَعْلَمُ، فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ، إِذْ لَمْ يَرُدَّ العِلْمَ إِلَيْهِ، فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ: أَنَّ عَبْدًا مِنْ عِبَادِي بِمَجْمَعِ البَحْرَيْنِ، هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ. قَالَ: يَا رَبِّ، وَكَيْفَ بِهِ؟ فَقِيلَ لَهُ: احْمِلْ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ، فَإِذَا فَقَدْتَهُ فَهُوَ ثَمَّ ، فَانْطَلَقَ وَانْطَلَقَ بِفَتَاهُ يُوشَعَ بْنِ نُونٍ، وَحَمَلاَ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ، حَتَّى كَانَا عِنْدَ الصَّخْرَةِ وَضَعَا رُءُوسَهُمَا وَنَامَا، فَانْسَلَّ الحُوتُ مِنَ المِكْتَلِ فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي البَحْرِ سَرَبًا، وَكَانَ لِمُوسَى وَفَتَاهُ عَجَبًا، فَانْطَلَقَا بَقِيَّةَ لَيْلَتِهِمَا وَيَوْمَهُمَا، فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ مُوسَى لِفَتَاهُ: آتِنَا غَدَاءَنَا، لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا، وَلَمْ يَجِدْ مُوسَى مَسًّا مِنَ النَّصَبِ حَتَّى جَاوَزَ المَكَانَ الَّذِي أُمِرَ بِهِ، فَقَالَ لَهُ فَتَاهُ: ﴿أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهِ إِلَّا الشَّيْطَانُ﴾ قَالَ مُوسَى: ﴿ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا فَلَمَّا انْتَهَيَا إِلَى الصَّخْرَةِ، إِذَا رَجُلٌ مُسَجًّى بِثَوْبٍ، أَوْ قَالَ تَسَجَّى بِثَوْبِهِ، فَسَلَّمَ مُوسَى، فَقَالَ الخَضِرُ : وَأَنَّى بِأَرْضِكَ السَّلاَمُ؟ فَقَالَ: أَنَا مُوسَى، فَقَالَ: مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: ﴿هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رَشَدًا قَالَ: إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا﴾، يَا مُوسَى إِنِّي عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَنِيهِ لاَ تَعْلَمُهُ أَنْتَ، وَأَنْتَ عَلَى عِلْمٍ عَلَّمَكَهُ لاَ أَعْلَمُهُ، ﴿قَالَ: سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا، وَلاَ أَعْصِي لَكَ أَمْرًا ﴾، فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ عَلَى سَاحِلِ البَحْرِ، لَيْسَ لَهُمَا سَفِينَةٌ، فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ، فَكَلَّمُوهُمْ أَنْ يَحْمِلُوهُمَا، فَعُرِفَ الخَضِرُ فَحَمَلُوهُمَا بِغَيْرِ نَوْلٍ، فَجَاءَ عُصْفُورٌ، فَوَقَعَ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ، فَنَقَرَ نَقْرَةً أَوْ نَقْرَتَيْنِ فِي البَحْرِ ، فَقَالَ الخَضِرُ: يَا مُوسَى مَا نَقَصَ عِلْمِي وَعِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ إِلَّا كَنَقْرَةِ هَذَا العُصْفُورِ فِي البَحْرِ، فَعَمَدَ الخَضِرُ إِلَى لَوْحٍ مِنْ أَلْوَاحِ السَّفِينَةِ، فَنَزَعَهُ، فَقَالَ مُوسَى: قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا؟ ﴿قَالَ: أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا؟ قَالَ: لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ وَلاَ تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا - فَكَانَتِ الأُولَى مِنْ مُوسَى نِسْيَانًا -، فَانْطَلَقَا، فَإِذَا غُلاَمٌ يَلْعَبُ مَعَ الغِلْمَانِ فَأَخَذَ الخَضِرُ بِرَأْسِهِ مِنْ أَعْلاَهُ فَاقْتَلَعَ رَأْسَهُ بِيَدِهِ، فَقَالَ مُوسَى: ﴿أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ؟ قَالَ: أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا؟﴾ - قَالَ ابْنُ عُيَيْنَةَ: وَهَذَا أَوْكَدُ - ﴿فَانْطَلَقَا، حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا، فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا، فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ﴾، قَالَ الخَضِرُ: بِيَدِهِ فَأَقَامَهُ، فَقَالَ لَهُ مُوسَى: ﴿لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا، قَالَ: هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ﴾ قَالَ النَّبِيُّ ﷺيَرْحَمُ اللَّهُ مُوسَى لَوَدِدْنَا لَوْ صَبَرَ حَتَّى يُقَصَّ عَلَيْنَا مِنْ أَمْرِهِمَا

123

45-nji bap

123

45-nji bap

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip: “Ýa Resulallah! “Allahyň ýolunda söweşmek diýmek” näme? Çünki käbirlerimiz gahary gelip söweş edýär, käbirlerimiz bolsa ar almak üçin söweş edýär?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (ol adam) dik durandygy sebäpli, başyny galdyryp oňa şeýle diýdi: “Kimde-kim Allahyň kelimesi belent bolsun” diýip, (ýagny Yslam dininiň belent bolmagy üçin) söweşse, ana, şol adam hem Allah Azza we Jelläniň ýolundadyr”.

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ، قَالَ: أَخْبَرَنَا جَرِيرٌ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، عَنْ أَبِي مُوسَى، قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ ﷺ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا القِتَالُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؟ فَإِنَّ أَحَدَنَا يُقَاتِلُ غَضَبًا، وَيُقَاتِلُ حَمِيَّةً، فَرَفَعَ إِلَيْهِ رَأْسَهُ، قَالَ : وَمَا رَفَعَ إِلَيْهِ رَأْسَهُ إِلَّا أَنَّهُ كَانَ قَائِمًا، فَقَالَ : مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ العُلْيَا، فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ

124

46-nji bap

124

46-nji bap

"Abdulla ibn Amrdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme (haç zyýaratyny eden wagty), Jamaratlaryň ýanynda birnäçe sorag berdiler. Şonda bir adam: –Ýa Resulallah, daş atmazdan ozal, gurbanlyk kesdim? diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: –Zyýany ýok, (indi) daşyňy ataý! diýdi. Ýene biri: –Ýa Resulallah! Gurbanlyk kesmezden ozal, saçymy syrdym? diýdi. Oňa-da jogap berip: –Zyýany ýok, (indi) gurbanlygyňy kesäý! diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden (haç meselesinde) ir ýa-da giç edilen zatlar barada näme soralsa, ol diňe “Ediber, zyýany ýokdur!” diýip jogap bererdi.”"

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِيزِ بْنُ أَبِي سَلَمَةَ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، قَالَ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ ﷺ عِنْدَ الجَمْرَةِ وَهُوَ يُسْأَلُ، فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، نَحَرْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِيَ؟ قَالَ: ارْمِ وَلاَ حَرَجَ، قَالَ آخَرُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، حَلَقْتُ قَبْلَ أَنْ أَنْحَرَ؟ قَالَ: انْحَرْ وَلاَ حَرَجَ فَمَا سُئِلَ عَنْ شَيْءٍ قُدِّمَ وَلاَ أُخِّرَ إِلَّا قَالَ: افْعَلْ وَلاَ حَرَجَ.

Salgylanma:

• Jamarat – şeýtana daş atylýan ýer.

125

47-nji bap

125

47-nji bap

"Abdulla (ibn Mesu’ddan) (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen bile ýöräp barýardym. Ol şonda hurma agajynyň gury şahasyndan bir taýaga daýanyp (ýöreýärdi.) Medinäniň harabalyklaryndan geçip barýarkak, bir topar ýewreýlere gabat geldik. Olar biri-birlerine “Ondan ruh hakda soraň” diýdiler. Käbirleri bolsa “Ondan hiç zat soramaň, (belki-de Ol) siziň halamaýan bir zadyňyzy aýdar” diýdiler. Ýene bir topary bolsa “Biz hökman Ondan sorarys” diýdiler. Şondan soň olardan biri ýerinden turup: “Eý Ebul-Kasym, ruh näme?” diýen soragy berdi. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) gürlemän, dymyp durdy. Men öz-özüme “Oňa wahy gelýändir” diýdim-de, ýerimden turdum. Haçan-da wahy gelip gutarandan soň, Ol şu aýaty okady: “Senden ruh hakda soraýarlar. Aýt: Ruh Perwerdigärimiň emrindedir (bilýän işlerindendir). Size ylymdan diňe az bir (paý) berildi” {Isra:85}."

حَدَّثَنَا قَيْسُ بْنُ حَفْصٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الوَاحِدِ، قَالَ: حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ سُلَيْمَانُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَلْقَمَةَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: بَيْنَا أَنَا أَمْشِي مَعَ النَّبِيِّ ﷺ فِي خَرِبِ المَدِينَةِ، وَهُوَ يَتَوَكَّأُ عَلَى عَسِيبٍ مَعَهُ، فَمَرَّ بِنَفَرٍ مِنَ اليَهُودِ، فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ: سَلُوهُ عَنِ الرُّوحِ؟ وَقَالَ بَعْضُهُمْ: لاَ تَسْأَلُوهُ، لاَ يَجِيءُ فِيهِ بِشَيْءٍ تَكْرَهُونَهُ، فَقَالَ بَعْضُهُمْ: لَنَسْأَلَنَّهُ، فَقَامَ رَجُلٌ مِنْهُمْ، فَقَالَ يَا أَبَا القَاسِمِ مَا الرُّوحُ؟ فَسَكَتَ، فَقُلْتُ: إِنَّهُ يُوحَى إِلَيْهِ، فَقُمْتُ، فَلَمَّا انْجَلَى عَنْهُ، قَالَ: ﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتُوا مِنَ العِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا﴾. قَالَ الأَعْمَشُ: هَكَذَا فِي قِرَاءَتِنَا.

126

48-nji bap

126

48-nji bap

"Al-Aswaddan habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Ibn Az-Zubeýr menden “Saňa Aişa köp syr aýdardy. Käbe hakda näme aýdyp berdi?” diýip sorady. Men hem oňa Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň “Eý, Aişa! Eger-de seniň kowumyň geçmişe şeýle ýakyn bolmadyk bolsady, (Ibn Az-Zubeýr “küpüre” diýdi), Käbäni ýykyp, adamlaryň bir tarapyndan girip, beýleki tarapyndan hem çykar ýaly, onda iki gapy goýardym” diýen sözüni aýdyp berdim. Ibn Az-Zubeýr (öz döwründe, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň bu arzuwyny) amala aşyrypdyr” ."

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى، عَنْ إِسْرَائِيلَ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنِ الأَسْوَدِ، قَالَ: قَالَ لِي ابْنُ الزُّبَيْرِ كَانَتْ عَائِشَةُ تُسِرُّ إِلَيْكَ كَثِيرًا فَمَا حَدَّثَتْكَ فِي الكَعْبَةِ؟ قُلْتُ: قَالَتْ لِي : قَالَ النَّبِيُّ ﷺ يَا عَائِشَةُ لَوْلاَ قَوْمُكِ حَدِيثٌ عَهْدُهُمْ - قَالَ ابْنُ الزُّبَيْرِ - بِكُفْرٍ، لَنَقَضْتُ الكَعْبَةَ فَجَعَلْتُ لَهَا بَابَيْنِ : بَابٌ يَدْخُلُ النَّاسُ وَبَابٌ يَخْرُجُونَ فَفَعَلَهُ ابْنُ الزُّبَيْرِ.

Salgylanma:

“• ýaňy müşrüklikden çykmadyk bolsalardy, ýagny imanlary güýçli bolan bolsady, diýdigi. • Ibn Az-Zubeýr halyf bolan wagty Käbäni ýykyp, onda iki sany gapy goýupdyr. Soň ýene-de ony öňküsi ýaly edipdirler.”

127

49-nji bap

127

49-nji bap

Bize bu (ýokardaky) sözi Alydan Ebut-Tufeýl habar berdi.

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذٍ عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ عَنْ عَلِيٍّ بِذَلِكَ

128

49-nji bap

128

49-nji bap

"Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mu’az bilen bile bir düýede gidip barýarkalar, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mu’aza ýüzlenip: -Eý Mu’az ibn Jebel! diýdi. Ol: -Lepbeý, Ýa Resulallah! Men siziň hyzmatyňyzda! diýip aýtdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýene-de: -Eý Mu’az! diýip ýüzlendi. Ol ýene-de: -Lepbeý, Ýa Resulallah! Men siziň hyzmatyňyzda! diýip, üç gezek gaýtalandan soň, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: -Kimde-kim, Allahdan başga hiç bir hudaý ýok, Muhammed hem Onuň guly we Pygamberi” diýip, çyn ýürekden şaýatlyk getirse, Allah ony dowzah oduna haram eder, diýdi. Mu’az: -Ýa Resulallah! Bu buşlugy adamlara habar berip, olary hem begendireýinmi!? diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: -Eger sen muny olara habar berseň, olar arkaýynlaşyp, amal etmän galarlar, diýdi. Mu’az (ibn Jebel) öljek wagty, bu (habary) gizläni üçin günä bolar öýdüp gorkdy we aýdyp berdi”."

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ هِشَامٍ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي، عَنْ قَتَادَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ، وَمُعاذٌ رَدِيفُهُ عَلَى الرَّحْلِ، قَالَ: يَا مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ، قَالَ: لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَسَعْدَيْكَ، قَالَ: يَا مُعَاذُ، قَالَ: لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَسَعْدَيْكَ ثَلاَثًا، قَالَ: مَا مِنْ أَحَدٍ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، صِدْقًا مِنْ قَلْبِهِ، إِلَّا حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ، قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ: أَفَلاَ أُخْبِرُ بِهِ النَّاسَ فَيَسْتَبْشِرُوا؟ قَالَ: إِذًا يَتَّكِلُوا وَأَخْبَرَ بِهَا مُعَاذٌ عِنْدَ مَوْتِهِ تَأَثُّمًا.

129

49-nji bap

129

49-nji bap

"Enes ibn Mälikden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Maňa Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň Mu’az ibn Jebele şeýle diýendigini gürrüň berdiler: “(Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Mu’az ibn Jebele): ”Hiç bir zady şirk getirmän, Allaha gowşan adam, Jennete girer!” diýipdir. Mu’az (ibn Jebel): “(Ýa Resulallah), men adamlary buşlamaýynmy?” diýip soranda, (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem): “Ýok, men olaryň diňe muňa arkaýyn bolup galmaklaryndan gorkýaryn” diýipdir”."

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُعْتَمِرٌ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبِي قَالَ: سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ، قَالَ: ذُكِرَ لِي أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ لِمُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ: مَنْ لَقِيَ اللَّهَ لاَ يُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا دَخَلَ الجَنَّةَ، قَالَ: أَلاَ أُبَشِّرُ النَّاسَ؟ قَالَ: لاَ إِنِّي أَخَافُ أَنْ يَتَّكِلُوا

130

50-nji bap

130

50-nji bap

Ummu Selemeden (Allah ondan razy bolsun) habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gün) Ummu Suleým Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna gelip “Ýa Resulallah, elbetde, Allah hak zady (aýtmakdan) utanmaýar. Aýal maşgala ihtylam bolsa, (ýagny düýşünde şeýtanlap, jynsy gatnaşykda bolsa soňra) gusul almalymy?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Hawa, eger suwuklyk görse” diýip jogap berdi. Ummu Seleme (utanjyndan) ýüzüni örtüp: “Ýa Resulallah, aýallar hem (şeýtanlap), yhtylam bolup bilýärmi?” diýip sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa: “Elbetde, eliň gelsin! Bu bolmasa, nädip çaga öz ejesine meňzäp bilerdi?!” diýdi.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلاَمٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ زَيْنَبَ ابْنَةِ أُمِّ سَلَمَةَ، عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، قَالَتْ: جَاءَتْ أُمُّ سُلَيْمٍ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَحْيِي مِنَ الحَقِّ، فَهَلْ عَلَى المَرْأَةِ مِنْ غُسْلٍ إِذَا احْتَلَمَتْ؟ قَالَ النَّبِيُّ ﷺإِذَا رَأَتِ المَاءَ فَغَطَّتْ أُمُّ سَلَمَةَ، تَعْنِي وَجْهَهَا، وَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوَتَحْتَلِمُ المَرْأَةُ؟ قَالَ: نَعَمْ، تَرِبَتْ يَمِينُكِ، فَبِمَ يُشْبِهُهَا وَلَدُهَا

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!