1287

32-nji bap

1287

32-nji bap

"Ibn Abbas hem (Allah olardan razy bolsun) şeýle diýdi: “Omar (Allah ondan razy bolsyn) merhumyň maşgalasynyň her bir aglamagy üçin däl-de, käbir aglamagy sebäpli azap beriljekdigini aýdardy. Ibn Abbas eýle gürrüň berdi: “Biz Omar bilen (Allah ondan razy bolsyn) bilelikde, Mekgeden çykyp, Al-Baýdaa diýilen ýere gelip ýetenimizde, ullakan bir semure agajynyň kölegesinde bir näçe ýolagçy adamlary gördük. Omar maňa: “Olar kimler, bar-da görüp gel!” diýdi. Men baryp gördüm we olaryň içinden Suheýbi tanadym we gelip Omara habar berdim. Omar: “Ony meniň ýanyma çagyr” diýdi. Men Suheýbiň ýanyna baryp: “Emirul mu’mininiň ýanyna barda, onuň yzyna düş” diýdim. Soňrak, haçanda Omar ýaralanan wagtynda, Suheýb aglap Omaryň ýanyna girdi we: “Waý, doganym! Waý, meniň dostym!” diýip perýat edip başlady. Omar (Allah ondan razy bolsyn) oňa şeýle diýdi: “Eý Suheýb! Sen meniň üçin aglaýarsyňmy? Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Maşgalasynyň aglamagy sebäpli, ölä azap berilýändir” diýip aýtdy, diýdi. "

فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: قَدْ كَانَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَقُولُ بَعْضَ ذَلِكَ، ثُمَّ حَدَّثَ، قَالَ: صَدَرْتُ مَعَ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ مِنْ مَكَّةَ، حَتَّى إِذَا كُنَّا بِالْبَيْدَاءِ إِذَا هُوَ بِرَكْبٍ تَحْتَ ظِلِّ سَمُرَةٍ، فَقَالَ: اذْهَبْ، فَانْظُرْ مَنْ هَؤُلاَءِ الرَّكْبُ، قَالَ: فَنَظَرْتُ فَإِذَا صُهَيْبٌ، فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ: ادْعُهُ لِي، فَرَجَعْتُ إِلَى صُهَيْبٍ فَقُلْتُ: ارْتَحِلْ فَالحَقْ أَمِيرَ المُؤْمِنِينَ، فَلَمَّا أُصِيبَ عُمَرُ دَخَلَ صُهَيْبٌ يَبْكِي يَقُولُ: وَا أَخَاهُ وَا صَاحِبَاهُ، فَقَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: يَا صُهَيْبُ، أَتَبْكِي عَلَيَّ، وَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِنَّ المَيِّتَ يُعَذَّبُ بِبَعْضِ بُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ«.

Salgylanma:

• Mu’minleriň emiri Omar

1288

32-nji bap

1288

32-nji bap

Ibn Abbas (Allah olardan razy bolsun) ýene-de şeýle diýdi: “Haçanda, Omar (Allah ondan razy bolsyn) dünýäden gaýdanda, men bu hakda Aişa (Allah ondan razy bolsyn) gürrüň berdim. Aişa şonda şeýle diýdi: “Allah Omara rehim etsin! Allahdan kasam edýärin, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Maşgalasynyň aglamagy sebäpli, ölä azap berilýändir” diýip aýtmady” diýdi. Ýöne Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Elbetde, Allah maşgalasynyň we garyndaşlarynyň aglamaklary sebäpli, kapyryň azabyny agyrlaşdyrjakdyr” diýdi. Aişa: “Size Kurandaky (Allah Tagalanyň aýdan şu sözi) hem ýeterlikdir: “Hiç bir günäkär adam başga biriniň (günä) ýüküni götermez”. {Engam: 164}.

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: فَلَمَّا مَاتَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، ذَكَرْتُ ذَلِكَ لِعَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، فَقَالَتْ: رَحِمَ اللَّهُ عُمَرَ، وَاللَّهِ مَا حَدَّثَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِنَّ اللَّهَ لَيُعَذِّبُ المُؤْمِنَ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ»، وَلَكِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ لَيَزِيدُ الكَافِرَ عَذَابًا بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ»، وَقَالَتْ: حَسْبُكُمُ القُرْآنُ: ﴿وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى﴾ [الأنعام: 164]، قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا: «عِنْدَ ذَلِكَ وَاللَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَأَبْكَى»، قَالَ ابْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ: «وَاللَّهِ مَا قَالَ ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا شَيْئًا«.

1289

32-nji bap

1289

32-nji bap

Aişadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem, ýehudy bir aýalyň gabyryň başynda aglap oturan garyndaşlarynyň ýanyndan geçip barýarka: “Bular ölüleri üçin aglap otyrlar, emma welin oňa gabyrynda azap berilip dur” diýdi.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي بَكْرٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَمْرَةَ بِنْتِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، أَنَّهَا أَخْبَرَتْهُ أَنَّهَا: سَمِعَتْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، زَوْجَ النَّبِيِّ ﷺ، قَالَتْ: إِنَّمَا مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ عَلَى يَهُودِيَّةٍ يَبْكِي عَلَيْهَا أَهْلُهَا، فَقَالَ: «إِنَّهُمْ لَيَبْكُونَ عَلَيْهَا وَإِنَّهَا لَتُعَذَّبُ فِي قَبْرِهَا«.

1290

32-nji bap

1290

32-nji bap

Ebu Burda kakasyndan rowaýat edip şeýle diýipdir: “Haçanda, Omar ýaralanan wagtynda, Suheýb: “Waý, doganym!” diýip perýat edip başlady. Omar oňa: “Sen Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň: “Maşgalasynyň aglamagy sebäpli, ölä azap berilýändir” diýenini bileňokmy näme?” diýdi.

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ خَلِيلٍ، حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُسْهِرٍ، حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ وَهْوَ الشَّيْبَانِيُّ، عَنْ أَبِي بُرْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: لَمَّا أُصِيبَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ جَعَلَ صُهَيْبٌ يَقُولُ: وَا أَخَاهُ، فَقَالَ عُمَرُ: أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «إِنَّ المَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ الحَيِّ«.

1291

33-nji bap

1291

33-nji bap

"Mugyradan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim diýipdir: “Meniň adymdan ýalan geplemek, başga biriniň adyndan ýalan geplän ýaly däldir. Bir kişi bilip durup maňa bir ýalan söz (ýa-da iş) ýöňkese, (ýagny, meniň aýtmadyk sözüme hadys diýse ýa-da etmedik işime etdi diýse) özi üçin dowzahdan bir ýer taýynlabersin!”. (Mugyra ýene-de şeýle diýdi): “Men ýene-de Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim: “Haýsy bir merhumyň yzyndan gaty ses bilen perýat edip aglansa, şol sebäpli oňa azap beriler”. "

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ عُبَيْدٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ رَبِيعَةَ، عَنِ المُغِيرَةِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقُولُ: «إِنَّ كَذِبًا عَلَيَّ لَيْسَ كَكَذِبٍ عَلَى أَحَدٍ، مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا، فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»، سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقُولُ: «مَنْ نِيحَ عَلَيْهِ يُعَذَّبُ بِمَا نِيحَ عَلَيْهِ «.

1292

33-nji bap

1292

33-nji bap

"Ibn Omar (Allah oladan razy bolsyn) öz kakasyndan habar bermegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Öli özi üçin ses bilen perýat edip aglanmagy sebäpli, gabyrynda azap beriler”. Şu‘badan rowaýat edilmegine görä: “Öli özi üçin dirileriň aglamaklary sebäpli azap beriler” diýen hadysy rowaýat edipdir. "

حَدَّثَنَا عَبْدَانُ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبِي، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ المُسَيِّبِ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «المَيِّتُ يُعَذَّبُ فِي قَبْرِهِ بِمَا نِيحَ عَلَيْهِ»، تَابَعَهُ عَبْدُ الأَعْلَى، حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، حَدَّثَنَا سَعِيدٌ، حَدَّثَنَا قَتَادَةُ، وَقَالَ آدَمُ: عَنْ شُعْبَةَ: «المَيِّتُ يُعَذَّبُ بِبُكَاءِ الحَيِّ عَلَيْهِ«.

1293

34-nji bap

1293

34-nji bap

Jabir ibn Abdulladan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Uhud güni kakamyň elhenç ýagdaýda öldürilen jesedi getirilip, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň öňünde goýuldy. Onuň ýüzi bir mata bilen örtülendi. Men baryp ýüzüni açjak boldum, ýöne adamlar meni sakladylar. Soň ýene baryp açjak boldum, ýene-de adamlar meni sakladylar. Soňra Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň emri bilen ony ýerden galdyrdylar. Şol arada bir aýalyň gykylygyny eşitdi: “Bu aýal kim?” diýip sorady. Adamlar: “Ol ‘Amryň gyzy (ýa-da ‘Amryň aýal dogany)” diýdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ol aýal näme üçin aglaýar?”, ýa-da “Goý, ol aglamasyn! Çünki perişdeler tä ony ýerden galdyrýançaňyz onuň üstünde ganatlaryny ýaýyp durdylar” diýdi”.

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا ابْنُ المُنْكَدِرِ، قَالَ: سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: جِيءَ بِأَبِي يَوْمَ أُحُدٍ قَدْ مُثِّلَ بِهِ، حَتَّى وُضِعَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَقَدْ سُجِّيَ ثَوْبًا، فَذَهَبْتُ أُرِيدُ أَنْ أَكْشِفَ عَنْهُ، فَنَهَانِي قَوْمِي، ثُمَّ ذَهَبْتُ أَكْشِفُ عَنْهُ، فَنَهَانِي قَوْمِي، فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فَرُفِعَ، فَسَمِعَ صَوْتَ صَائِحَةٍ، فَقَالَ: «مَنْ هَذِهِ؟» فَقَالُوا: ابْنَةُ عَمْرٍو - أَوْ أُخْتُ عَمْرٍو - قَالَ: «فَلِمَ تَبْكِي؟ أَوْ لاَ تَبْكِي، فَمَا زَالَتِ المَلاَئِكَةُ تُظِلُّهُ بِأَجْنِحَتِهَا حَتَّى رُفِعَ«.

Salgylanma:

• Abdulla ibn Jabiriň kakasyny müşrikler Uhud söweşinde öldüripdirler.

1294

35-nji bap

1294

35-nji bap

Abdulla ibn Mes’uddan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “(Öleniň yzyndan perýat edip) elleri bilen ýüzlerine urýanlar, ýakalaryny ýyrtýanlar hem-de jahiliýýet döwründäki ýaly (gygyryp, ses edip özlerine bet) doga edýänler, bizden däldir”.

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا زُبَيْدٌ اليَامِيُّ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ مَسْرُوقٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَطَمَ الخُدُودَ، وَشَقَّ الجُيُوبَ، وَدَعَا بِدَعْوَى الجَاهِلِيَّةِ«.

1295

36-nji bap

1295

36-nji bap

"Sa‘d ibn Ebu Wakkasdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men “Hajjatul-Wadag” senesi agyr hassa bolup ýatyrkam, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem meni soramaga gelerdi. Men: “Ýa Resulallah! Görşüň ýaly, meniň keselim gaty agyr. Men bir baý adam. Birje gyzymdan başga mirasdüşerimem ýok. Baýlygymyň üçden ikisini sadaka berip paýlaýynmy?” diýip soradym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ýok” diýdi. Men: “Onda ýarysyny bereýinmi?” diýdim. Ol ýene-de: “Ýok” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Üçden birini beräý, hat-da üçden biri hem köp bolar. Mirasdüşerleriňi baý goýup gitmegiň, olary garyp goýup halka mätäç etmegiňden has haýyrlydyr. Allahyň razylygyny gazanmak üçin harçlan her bir zadyň, hat-da aýalyň agzynda goýan lukmanyň sogabyny hem alarsyň!” diýdi. Men: “Ýa Resulallah, Siz (Mekkeden Medinä) gideniňizde men dostlarymdan aýra düşüp galmaly bolarmykam?” diýdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “Ýok, sen bu ýerde galmarsyň. Allahyň razylygy üçin (ençeme) ýagşy amallar edip, derejäňi we mertebäňi beýgeldersiň. Birnäçe mu’min adamlaryň senden peýdalanyp, beýleki kapyrlaryň bolsa, senden zyýan çekmekleri üçin, belki sen uzak ömür ýaşarsyň. Allahym! Sahabalarymyň hijretlerini tamamlaweri we olary yzlaryna gaýtarmaweri! Ýöne, biçäre, Sa‘d ibn Hawla!” diýdi. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Sa‘d ibn Hawlanyň Mekgede ölenine gaty gynandy”. "

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ، عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَعُودُنِي عَامَ حَجَّةِ الوَدَاعِ مِنْ وَجَعٍ اشْتَدَّ بِي، فَقُلْتُ: إِنِّي قَدْ بَلَغَ بِي مِنَ الوَجَعِ وَأَنَا ذُو مَالٍ، وَلاَ يَرِثُنِي إِلَّا ابْنَةٌ، أَفَأَتَصَدَّقُ بِثُلُثَيْ مَالِي؟ قَالَ: «لاَ» فَقُلْتُ: بِالشَّطْرِ؟ فَقَالَ: «لاَ» ثُمَّ قَالَ: «الثُّلُثُ وَالثُّلُثُ كَبِيرٌ - أَوْ كَثِيرٌ - إِنَّكَ أَنْ تَذَرَ وَرَثَتَكَ أَغْنِيَاءَ، خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَذَرَهُمْ عَالَةً يَتَكَفَّفُونَ النَّاسَ، وَإِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِي بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا أُجِرْتَ بِهَا، حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِي فِي امْرَأَتِكَ» فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أُخَلَّفُ بَعْدَ أَصْحَابِي؟ قَالَ: «إِنَّكَ لَنْ تُخَلَّفَ فَتَعْمَلَ عَمَلًا صَالِحًا إِلَّا ازْدَدْتَ بِهِ دَرَجَةً وَرِفْعَةً، ثُمَّ لَعَلَّكَ أَنْ تُخَلَّفَ حَتَّى يَنْتَفِعَ بِكَ أَقْوَامٌ، وَيُضَرَّ بِكَ آخَرُونَ، اللَّهُمَّ أَمْضِ لِأَصْحَابِي هِجْرَتَهُمْ، وَلاَ تَرُدَّهُمْ عَلَى أَعْقَابِهِمْ، لَكِنِ البَائِسُ سَعْدُ ابْنُ خَوْلَةَ» يَرْثِي لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ أَنْ مَاتَ بِمَكَّةَ.

Salgylanma:

“• Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ömrüniň ahyryndaky eden hoşlaşyk hajy • Ýagny men Mekgede ölüp galarmykam diýip sorapdyr ”

1296

37-nji bap

1296

37-nji bap

"Ebu Burda ibn Ebu Musadan rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gün kakam) Ebu Musa El-Aş’ary agyr syrkaw halynda, kellesini aýallaryndan biriniň gujagynda goýup ýatyrka, özünden gitdi. (Aýaly gaty ses bilen aglap başlady). Ýöne (Ebu Musanyň) oňa muny gadagan edip gaýtarmaga ýagdaýy ýokdy. Haçan-da özüne gelenden soň şeýle diýdi: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň halaman ýüz öwüren adamlaryndan menem ýüz öwürýändirin. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bolsa, ölen adama ses edip aglaýan, saçlaryny syrýan we eşiklerini ýyrtýan aýallary (halamazdy), olardan ýüz öwürerdi”. "

وَقَالَ الحَكَمُ بْنُ مُوسَى: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَمْزَةَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جَابِرٍ: أَنَّ القَاسِمَ بْنَ مُخَيْمِرَةَ حَدَّثَهُ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو بُرْدَةَ بْنُ أَبِي مُوسَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: وَجِعَ أَبُو مُوسَى وَجَعًا شَدِيدًا، فَغُشِيَ عَلَيْهِ وَرَأْسُهُ فِي حَجْرِ امْرَأَةٍ مِنْ أَهْلِهِ، فَلَمْ يَسْتَطِعْ أَنْ يَرُدَّ عَلَيْهَا شَيْئًا، فَلَمَّا أَفَاقَ، قَالَ: أَنَا بَرِيءٌ مِمَّنْ بَرِئَ مِنْهُ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ: «بَرِئَ مِنَ الصَّالِقَةِ وَالحَالِقَةِ وَالشَّاقَّةِ«.

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!