101

35-nji bap

101

35-nji bap

Ebu Sa’yd El-Hudrydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýdi: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýanyna aýallar gelip: “(Ýa Resulallah!) Erkekler bize Siziň bilen görüşmäge mümkinçilik berenoklar. Şonuň üçin biz aýallara hem bir gün belleseňiz” diýip haýyş etdiler. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olar üçin bir güni wada berdi. Şol gün olar bilen duşuşyp, olara wagyz-nesihatlar edip, olara (käbir) zatlary emr etdi. Aýdan zatlarynyň içinde şu sözler hem bardy: “Araňyzda üç çagasy ölen aýal bar bolsa, ölen çagalary, onuň üçin dowzahdan bir perde bolar”. Bir aýal “Ikisi (ölen bolsa) näme?” diýip sorady. Ol “Ikisi (ölenem) bolsa!” diýip jogap berdi”.

حَدَّثَنَا آدَمُ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ: حَدَّثَنِي ابْنُ الأَصْبَهَانِيِّ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا صَالِحٍ ذَكْوَانَ، يُحَدِّثُ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الخُدْرِيِّ قَالَتِ النِّسَاءُ لِلنَّبِيِّ ﷺ غَلَبَنَا عَلَيْكَ الرِّجَالُ، فَاجْعَلْ لَنَا يَوْمًا مِنْ نَفْسِكَ، فَوَعَدَهُنَّ يَوْمًا لَقِيَهُنَّ فِيهِ، فَوَعَظَهُنَّ وَأَمَرَهُنَّ، فَكَانَ فِيمَا قَالَ لَهُنَّ : مَا مِنْكُنَّ امْرَأَةٌ تُقَدِّمُ ثَلاَثَةً مِنْ وَلَدِهَا، إِلَّا كَانَ لَهَا حِجَابًا مِنَ النَّارِ فَقَالَتِ امْرَأَةٌ: وَاثْنَتَيْنِ؟ فَقَالَ: وَاثْنَتَيْنِ.

102

35-nji bap

102

35-nji bap

Şu hadysyň başga bir görnüşinde Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem: “...heniz kämillik ýaşa ýetmedik üç çagasy (ölse)” diýip aýdýar.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الأَصْبَهَانِيِّ، عَنْ ذَكْوَانَ، عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الخُدْرِيِّ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ بِهَذَا وَعَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الأَصْبَهَانِيِّ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا حَازِمٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: ثَلاَثَةً لَمْ يَبْلُغُوا الحِنْثَ

103

36-nji bap

103

36-nji bap

"Ibn Ebu Muleýkeden rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýaly Aişa (Allah ondan razy bolsun) bilmeýän bir zady hakynda eşidende, oňa düşünmek üçin hökman ýene-de sorardy. (Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Kimden doly hasap soralsa, oňa (hökman) azap berler” diýipdir. Aişa “Şonda men “Allah Tagala “Tiz wagtdan aňsat bir hasap soralar” {Inşikak:8} diýmeýärmi näme?” diýdim. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Ol (hasap däl-de musulmanlaryň eden amallary) görkeziljekdir . Emma welin kimiň hasaby (ýekän-ýekän) soralsa, onda ol heläk bolar” diýdi”."

حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِي مَرْيَمَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا نَافِعُ بْنُ عُمَرَ، قَالَ: حَدَّثَنِي ابْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ، أَنَّ عَائِشَةَ زَوْجَ النَّبِيِّ ﷺ كَانَتْ لاَ تَسْمَعُ شَيْئًا لاَ تَعْرِفُهُ، إِلَّا رَاجَعَتْ فِيهِ حَتَّى تَعْرِفَهُ، وَأَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: مَنْ حُوسِبَ عُذِّبَ قَالَتْ عَائِشَةُ: فَقُلْتُ أَوَلَيْسَ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا ﴾ (الانشقاق8:) قَالَتْ: فَقَالَ: إِنَّمَا ذَلِكِ العَرْضُ، وَلَكِنْ: مَنْ نُوقِشَ الحِسَابَ يَهْلِكْ.

Salgylanma:

“• Ýagny Allah Tagala musulmandan hasap soranda onuň eden ähli işlerini ýüzüne aýdar, soňra bende hemmesini boýun alar. Soňra Allah Tagala hemmesini geçdim diýer. • Ýagny Allah bendesiniň eden ähli işlerinden hasabat sorasa, onda ol hökman heläk bolup, dowzaha düşer.”

104

37-nji bap

104

37-nji bap

"Ebu Şureýhden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men size Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň Mekgäni feth, (ýagny müşrüklerden azat) eden gününden bir gün soň aýdan sözi hakda gürrüň bereýin. Men ol sözleri gulaklarym bilen eşitdim, ýüregim bilen belläp goýdum. Men ony aýdan wagty öz gözlerim bilen gördüm. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) Allaha hamdu-sena aýdandan soň şeýle diýdi: “Elbetde, Mekge adamlar tarapyndan däl-de, Allah tarapyndan haram (mukaddes) diýlip yglan edildi. Şonuň üçin Allaha we ahyret gününe iman eden adamyň (şu şäherde) gan dökmegi ýa-da agaçlary kesmegi halal däldir (gadagandyr). Kimdir biri Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň bu ýerde söweş edendigi sebäpli, rugsat berjek bolsa, oňa “Allah diňe Öz pygamberine rugsat berdi, size rugsat bermedi!” diýip aýdyň. Maňa-da gündiziň belli bir böleginde rugsat berildi. Soňra onuň şu günki mukaddesligi, edil düýnki mukaddesligi ýaly yzyna gaýdyp geldi. Bu ýerdäki (meniň şu sözlerimi eşidenler bu ýerde) bolmadyklara habar bersin!” diýdi”."

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، قَالَ: حَدَّثَنِي اللَّيْثُ، قَالَ: حَدَّثَنِي سَعِيدٌ هُوَ ابْنُ أَبِي سَعِيدٍ، عَنْ أَبِي شُرَيْحٍ، أَنَّهُ قَالَ لِعَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ: - وَهُوَ يَبْعَثُ البُعُوثَ إِلَى مَكَّةَ - ائْذَنْ لِي أَيُّهَا الأَمِيرُ، أُحَدِّثْكَ قَوْلًا قَامَ بِهِ النَّبِيُّ ﷺ الغَدَ مِنْ يَوْمِ الفَتْحِ، سَمِعَتْهُ أُذُنَايَ وَوَعَاهُ قَلْبِي، وَأَبْصَرَتْهُ عَيْنَايَ حِينَ تَكَلَّمَ بِهِ حَمِدَ اللَّهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ مَكَّةَ حَرَّمَهَا اللَّهُ، وَلَمْ يُحَرِّمْهَا النَّاسُ، فَلاَ يَحِلُّ لِامْرِئٍ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ أَنْ يَسْفِكَ بِهَا دَمًا، وَلاَ يَعْضِدَ بِهَا شَجَرَةً، فَإِنْ أَحَدٌ تَرَخَّصَ لِقِتَالِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ فِيهَا، فَقُولُوا: إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَذِنَ لِرَسُولِهِ وَلَمْ يَأْذَنْ لَكُمْ، وَإِنَّمَا أَذِنَ لِي فِيهَا سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ، ثُمَّ عَادَتْ حُرْمَتُهَا اليَوْمَ كَحُرْمَتِهَا بِالأَمْسِ، وَلْيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ فَقِيلَ لِأَبِي شُرَيْحٍ مَا قَالَ عَمْرٌو قَالَ: أَنَا أَعْلَمُ مِنْكَ يَا أَبَا شُرَيْحٍ لاَ يُعِيذُ عَاصِيًا وَلاَ فَارًّا بِدَمٍ وَلاَ فَارًّا بِخَرْبَةٍ

105

37-nji bap

105

37-nji bap

Ebu Bekreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem Minada “Hajjatul-wadagda” (hoşlaşyk hajynda) gurbanlyk güni eden wagzynda şeýle diýdi: “Elbetde, siziň şu günüňiziň we şu aýyňyzyň haram bolşy ýaly, siziň ganlaryňyz (janlaryňyz), mallaryňyz (baýlyklaryňyz) we namysyňyz hem biri-biriňize haramdyr. Bu ýere gelenler gelmediklere habar bersin! Aýa! Men (şuny size) ýetirip bildimmi?!” diýip, iki gezek gaýtalady.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الوَهَّابِ، قَالَ: حَدَّثَنَا حَمَّادٌ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ مُحَمَّدٍ، عَنِ ابْنِ أَبِي بَكْرَةَ، عَنْ أَبِي بَكْرَةَ، ذُكِرَ النَّبِيُّ ﷺ قَالَ: فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ - قَالَ مُحَمَّدٌ وَأَحْسِبُهُ قَالَ - وَأَعْرَاضَكُمْ، عَلَيْكُمْ حَرَامٌ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا، فِي شَهْرِكُمْ هَذَا، أَلاَ لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ مِنْكُمُ الغَائِبَ. وَكَانَ مُحَمَّدٌ يَقُولُ: صَدَقَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، كَانَ ذَلِكَ أَلاَ هَلْ بَلَّغْتُ مَرَّتَيْنِ

106

38-nji bap

106

38-nji bap

Alydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Meniň adymdan ýalan sözlemäň! Meniň adymdan ýalan sözlän adam, dowzaha düşsin!”.

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الجَعْدِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، قَالَ: أَخْبَرَنِي مَنْصُورٌ، قَالَ: سَمِعْتُ رِبْعِيَّ بْنَ حِرَاشٍ يَقُولُ: سَمِعْتُ عَلِيًّا، يَقُولُ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺلاَ تَكْذِبُوا عَلَيَّ، فَإِنَّهُ مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ فَلْيَلِجِ النَّارَ

107

38-nji bap

107

38-nji bap

Abdulla ibn Az-Zubeýrden (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) men (kakam) Az-Zubeýre: “Men senden pylan, pylan adamyň gürrüň berişi ýaly, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň hadyslaryny gürrüň bereniňi eşitmedim” diýdim. Ol şonda şeýle diýdi: “Men Onuň ýanyndan hiç aýrylmadym, ýöne men Onuň “Bir kişi Maňa (aýtmadyk zadymy aýtdy, etmedik zadymy etdi diýip) ýalan ýöňkese, özi üçin dowzahdan ýer taýýarlabersin!” diýenini eşitdim”.

حَدَّثَنَا أَبُو الوَلِيدِ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ جَامِعِ بْنِ شَدَّادٍ، عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قُلْتُ لِلزُّبَيْرِ : إِنِّي لاَ أَسْمَعُكَ تُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ كَمَا يُحَدِّثُ فُلاَنٌ وَفُلاَنٌ؟ قَالَ: أَمَا إِنِّي لَمْ أُفَارِقْهُ، وَلَكِنْ سَمِعْتُهُ يَقُولُ : مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ

108

38-nji bap

108

38-nji bap

Enes şeýle diýipdir: “Size köp hadyslary aýdyp bermekden meni saklaýan zat, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň “Bir kişi bilgeşleýin maňa ýalan ýöňkese, özi üçin dowzahdan ýer taýýarlabersin!” diýen sözüdir”.

حَدَّثَنَا أَبُو مَعْمَرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الوَارِثِ، عَنْ عَبْدِ العَزِيزِ، قَالَ أَنَسٌ: إِنَّهُ لَيَمْنَعُنِي أَنْ أُحَدِّثَكُمْ حَدِيثًا كَثِيرًا أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: مَنْ تَعَمَّدَ عَلَيَّ كَذِبًا، فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ

109

38-nji bap

109

38-nji bap

"Salama (ibn Al-Akwa’dan) (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle diýenini eşitdim: “Meniň aýtmadyk zadymy aýtdy diýen adam dowzahdan özüne ýerini taýýarlabersin!”."

حَدَّثَنَا مَكِّيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ أَبِي عُبَيْدٍ، عَنْ سَلَمَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقُولُ: مَنْ يَقُلْ عَلَيَّ مَا لَمْ أَقُلْ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ

110

38-nji bap

110

38-nji bap

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat etmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Siz öz araňyzda Meniň adymy dakyp bilersiňiz, ýöne meniň kunýämi , (ýagny Ebul-Kasym kunýesini welin) dakynmaň. Kim meni düýşünde görse, ol hakykatdanam meni gördügidir, çünki şeýtan meniň keşbime girip bilmez. Kim bilgeşleýin meniň adymdan ýalan sözlese , dowzahdan özüne ýerini taýarlabersin!”.

حَدَّثَنَا مُوسَى، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ أَبِي حَصِينٍ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: تَسَمَّوْا بِاسْمِي وَلاَ تَكْتَنُوا بِكُنْيَتِي، وَمَنْ رَآنِي فِي المَنَامِ فَقَدْ رَآنِي، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لاَ يَتَمَثَّلُ فِي صُورَتِي، وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ

Salgylanma:

• “Abdullanyň kakasy” diýmekdir. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň künýesi – Ebul Kasymdyr, ýagny “ogly Kasymyň kakasy” diýmekdir. Kunýa – araplarda oglunyň ady bilen oňa hormat edip ýüzlenmeklige aýdylýar. Mysal üçin, Ebu Abdulla Ýagny Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň aýtmadyk bir sözüne hadys ýa-da etmedik bir işine etdi diýip aýtsa, jaýy dowzahdadyr diýdigidir.

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!