91

28-nji bap

91

28-nji bap

Zeýd ibn Halid Aj-Juhaniden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gezek bir adam Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden lukata, (ýagny tapylan zadyň hökümi) hakda sorady. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem oňa “(Ilki bilen tapylan zadyň daşyndaky daňlan) ýüpüni ýa-da (daşyndaky) gabyny bil-de, ony tapandygyň barada bir ýyllap yglan et. Şondan soň, (eger eýesi gelmese), ony ulanyp bilersiň. Eger-de eýesi geläýse, ony yzyna gaýtaryp ber” diýdi. Ol adam ýene-de “Azaşan düýäni (näme etmeli?)” diýip sorady. Şonda Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şeýle bir gahary geldi welin, gaharyndan ýaňa ýaňaklary gyzaryp gitdi (ýa-da ýüzi gyzaryp gitdi diýdi) we Ol şeýle diýdi: “Seniň onuň bilen näme işiň bar?! Onuň suw saklaýan örküji, (aýagynda) toýnaklary bar ahyryn. Onuň özi suwa geler, (özi otlap) agaçlardan iýer. Şonuň üçin tä ony eýesi tapýança, oňa degme!” diýdi. Soňra ol adam ýene-de “Azaşan goýuny (näme etmeli?)” diýdi. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) oňa “Ol seniňki ýa doganyňky ýa-da möjegiňkidir” diýdi.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ المَلِكِ بْنُ عَمْرٍو العَقَدِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ بِلاَلٍ المَدِينِيُّ، عَنْ رَبِيعَةَ بْنِ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ يَزِيدَ مَوْلَى المُنْبَعِثِ عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الجُهَنِيِّ أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ اللُّقَطَةِ، فَقَالَ: اعْرِفْ وِكَاءَهَا، أَوْ قَالَ وِعَاءَهَا، وَعِفَاصَهَا، ثُمَّ عَرِّفْهَا سَنَةً، ثُمَّ اسْتَمْتِعْ بِهَا، فَإِنْ جَاءَ رَبُّهَا فَأَدِّهَا إِلَيْهِ قَالَ: فَضَالَّةُ الإِبِلِ؟ فَغَضِبَ حَتَّى احْمَرَّتْ وَجْنَتَاهُ، أَوْ قَالَ احْمَرَّ وَجْهُهُ ، فَقَالَ: وَمَا لَكَ وَلَهَا، مَعَهَا سِقَاؤُهَا وَحِذَاؤُهَا، تَرِدُ المَاءَ وَتَرْعَى الشَّجَرَ، فَذَرْهَا حَتَّى يَلْقَاهَا رَبُّهَا قَالَ فَضَالَّةُ الغَنَمِ؟ قَالَ: لَكَ، أَوْ لِأَخِيكَ، أَوْ لِلذِّئْبِ

92

28-nji bap

92

28-nji bap

"Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gün adamlar) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden halamaýan käbir zatlary hakynda sorag berip başladylar. Şeýle soraglaryň köp berlendigi sebäpli, Onuň gahary geldi. Soňra adamlara ýüzlenip: –Islän zadyňyz hakynda soraň? diýdi. Bir adam ondan: –Meniň kakam kim? diýdi. –Seniň kakaň – Huzafa. Ýene bir adam ýerinden turup: –Ýa Resulullah! Meniň kakam kim? diýdi. –Seniň kakaň Şeýbeden azat edilen Sälimdir, diýdi. Haçan-da Omar (ibn Hattab) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň ýüzündäki gahary görende: “Ýa Resulullah! Biz Gudraty güýçli we Beýik Allaha toba edýäris” diýdi."

٩٢ : حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ العَلاَءِ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، عَنْ بُرَيْدٍ، عَنْ أَبِي بُرْدَةَ، عَنْ أَبِي مُوسَى، قَالَ: سُئِلَ النَّبِيُّ ﷺ عَنْ أَشْيَاءَ كَرِهَهَا، فَلَمَّا أُكْثِرَ عَلَيْهِ غَضِبَ، ثُمَّ قَالَ لِلنَّاسِ: سَلُونِي عَمَّا شِئْتُمْ قَالَ رَجُلٌ: مَنْ أَبِي؟ قَالَ: أَبُوكَ حُذَافَةُ فَقَامَ آخَرُ فَقَالَ: مَنْ أَبِي يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ فَقَالَ: أَبُوكَ سَالِمٌ مَوْلَى شَيْبَةَ فَلَمَّا رَأَى عُمَرُ مَا فِي وَجْهِهِ قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا نَتُوبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ

Salgylanma:

• Ýagny Seniň gaharyňy getirenimize ökünip toba edýäris, diýdi.

93

29-nji bap

93

29-nji bap

"Az-Zuhriden rowaýat edilmegine görä, Enes ibn Mälik maňa şeýle habar berdi diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (soraglara jogap bermek üçin) adamlaryň öňüne geçdi. Abdulla ibn Huzafa ýerinden turup: – (Ýa Resulullah!) Meniň kakam kim? diýip sorady. – Seniň kakaň – Huzafa, diýdi. Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem olara) “Menden soraberiň” diýip (bu sözüni) köp gaýtalap başlady. Şonda Omar iki dyzyna çöküp şeýle diýdi: “Biz Allahy Robb (Perwerdigär), Yslamy din we Muhammedi bolsa pygamber hökmünde (kabul edip) razy bolduk!”. (Şondan soň, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) gürlemän dymyp durdy”."

حَدَّثَنَا أَبُو اليَمَانِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ، عَنِ الزُّهْرِيِّ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ خَرَجَ، فَقَامَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حُذَافَةَ فَقَالَ: مَنْ أَبِي؟ فَقَالَ: أَبُوكَ حُذَافَةُ ثُمَّ أَكْثَرَ أَنْ يَقُولَ: سَلُونِي فَبَرَكَ عُمَرُ عَلَى رُكْبَتَيْهِ فَقَالَ: رَضِينَا بِاللَّهِ رَبًّا وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا وَبِمُحَمَّدٍ ﷺ نَبِيًّا فَسَكَتَ

94

30-nji bap

94

30-nji bap

Enesden rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (bir adama) salam berende üç gezek salam bererdi we (adamlara) bir söz aýdan wagty ony üç gezek gaýtalap aýdardy”.

حَدَّثَنَا عَبْدَةُ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الصَّمَدِ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ المُثَنَّى، قَالَ: حَدَّثَنَا ثُمَامَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ كَانَ إِذَا سَلَّمَ سَلَّمَ ثَلاَثًا، وَإِذَا تَكَلَّمَ بِكَلِمَةٍ أَعَادَهَا ثَلاَثًا.

Salgylanma:

• Ýagny adamlar köp bolanda, hemmesi eşitsin diýip, her ýere salam beren bolmagy mümkin…

95

30-nji bap

95

30-nji bap

Enesden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bir zat gürrüň beren wagty, aýdýan sözleri düşnükli bolar ýaly, sözlerini üç sapar gaýtalardy. Bir kowumyň ýanyna baryp salam berende, olara üç sapar salam bererdi”.

حَدَّثَنَا عَبْدَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الصَّفَارُ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الصَّمَدِ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ المُثَنَّى، قَالَ: حَدَّثَنَا ثُمَامَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ كَانَ إِذَا تَكَلَّمَ بِكَلِمَةٍ أَعَادَهَا ثَلاَثًا، حَتَّى تُفْهَمَ عَنْهُ، وَإِذَا أَتَى عَلَى قَوْمٍ فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ، سَلَّمَ عَلَيْهِمْ ثَلاَثًا

96

30-nji bap

96

30-nji bap

"Abdulla ibn Amrdan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bilen sapara çykanymyzda, Ol bizden yza galdy. Ikindi namazynyň wagty gelende biziň yzymyzdan ýetdi. Biz täret alyp durduk. Aýaklarymyza mesh edip başladyk. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) bar güýji bilen: “Dowzahda ýanjak ökjeleriň waý gününe!” diýip, iki-üç gezek gaýtalap gygyrdy”."

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ أَبِي بِشْرٍ، عَنْ يُوسُفَ بْنِ مَاهَكَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: تَخَلَّفَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فِي سَفَرٍ سَافَرْنَاهُ، فَأَدْرَكَنَا وَقَدْ أَرْهَقْنَا الصَّلاَةَ، صَلاَةَ العَصْرِ، وَنَحْنُ نَتَوَضَّأُ فَجَعَلْنَا نَمْسَحُ عَلَى أَرْجُلِنَا فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ وَيْلٌ لِلْأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا

97

31-nji bap

97

31-nji bap

Ebu Burda kakasy Ebu Musa El-Aş’arydan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat etmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Sogaplary iki esseden ýazylýan üç hili adam bardyr, olaryň (birinjisi): Ähli kitapdan (ýewreý we hristiýanlardan) bolup, öz pygamberine hem-de Muhammed (sallallahu aleýhi weselleme) iman eden adam. (Ikinjisi) Allahyň hakyny we hojaýynynyň hakyny berjaý eden gul. (Üçünjisi bolsa) gyrnagy bar bolup, ony gowy terbiýeläp we oňa gowy ylym berip, soňra hem ony azat edip, oňa öýlenen adam. Onuň üçin hem iki esse sogap bolar”.

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدٌ هُوَ ابْنُ سَلاَمٍ، حَدَّثَنَا المُحَارِبِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا صَالِحُ بْنُ حَيَّانَ، قَالَ: قَالَ عَامِرٌ الشَّعْبِيُّ حَدَّثَنِي أَبُو بُرْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺثَلاَثَةٌ لَهُمْ أَجْرَانِ: رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الكِتَابِ، آمَنَ بِنَبِيِّهِ وَآمَنَ بِمُحَمَّدٍ ﷺ، وَالعَبْدُ المَمْلُوكُ إِذَا أَدَّى حَقَّ اللَّهِ وَحَقَّ مَوَالِيهِ، وَرَجُلٌ كَانَتْ عِنْدَهُ أَمَةٌ فَأَدَّبَهَا فَأَحْسَنَ تَأْدِيبَهَا، وَعَلَّمَهَا فَأَحْسَنَ تَعْلِيمَهَا، ثُمَّ أَعْتَقَهَا فَتَزَوَّجَهَا فَلَهُ أَجْرَانِ، ثُمَّ قَالَ عَامِرٌ: أَعْطَيْنَاكَهَا بِغَيْرِ شَيْءٍ، قَدْ كَانَ يُرْكَبُ فِيمَا دُونَهَا إِلَى المَدِينَةِ

98

32-nji bap

98

32-nji bap

Ibn Abbasdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat etmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gün Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (mesjitde wagyz-nesihat edenden soň) çykyp, Bilal bilen bilelikde, aýdan zatlaryny eşiden däldir öýdüp, (aýallaryň ýanyna bardy). Olara wagyz-nesihat edip, sadaka bermeklerini emr etdi. Aýallar gulaklaryndaky gulakhalkalaryny, ýüzüklerini (çykaryp orta) zyňyp başladylar. Bilal bolsa olaryň (zyňan zatlaryny) eşiginiň etegine ýygnap başlady”.

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ أَيُّوبَ، قَالَ: سَمِعْتُ عَطَاءً، قَالَ: سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ، قَالَ: أَشْهَدُ عَلَى النَّبِيِّ ﷺ - أَوْ قَالَ عَطَاءٌ: أَشْهَدُ عَلَى ابْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ - خَرَجَ وَمَعَهُ بِلاَلٌ فَظَنَّ أَنَّهُ لَمْ يُسْمِعْ فَوَعَظَهُنَّ وَأَمَرَهُنَّ بِالصَّدَقَةِ، فَجَعَلَتِ المَرْأَةُ تُلْقِي القُرْطَ وَالخَاتَمَ، وَبِلاَلٌ يَأْخُذُ فِي طَرَفِ ثَوْبِهِ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ: وَقَالَ: إِسْمَاعِيلُ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ عَطَاءٍ، وَقَالَ: عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَشْهَدُ عَلَى النَّبِيِّ ﷺ

99

33-nji bap

99

33-nji bap

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat etmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gezek men “Ýa Resulullah! Kyýamat gününde adamlaryň içinde siziň şepagatyňyzdan (peýdalanjak) iň bagtly adam kim bolar?” diýip soradym. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Ey, Ebu Hureýre, seniň hadys öwrenmäge şeýle yhlas edişiňi görenimde, bu soragy senden öň hiç kim soramaz öýdüp pikir edipdim. Kyýamat güni adamlaryň içinde Meniň şepagatymdan (peýdalanjak) iň bagtly adam çyn ýürekden ýa-da içinden yhlas bilen “Lä ilähä illallah!” diýen adamdyr diýip jogap berdi”.

حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنِي سُلَيْمَانُ، عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي عَمْرٍو، عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي سَعِيدٍ المَقْبُرِيِّ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّهُ قَالَ: قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَسْعَدُ النَّاسِ بِشَفَاعَتِكَ يَوْمَ القِيَامَةِ؟ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ لَقَدْ ظَنَنْتُ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ أَنْ لاَ يَسْأَلُنِي عَنْ هَذَا الحَدِيثِ أَحَدٌ أَوَّلُ مِنْكَ لِمَا رَأَيْتُ مِنْ حِرْصِكَ عَلَى الحَدِيثِ أَسْعَدُ النَّاسِ بِشَفَاعَتِي يَوْمَ القِيَامَةِ، مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، خَالِصًا مِنْ قَلْبِهِ، أَوْ نَفْسِهِ

100

34-nji bap

100

34-nji bap

"Abdulla ibn ‘Amr Ibnul-‘Asdan (Allah olardan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol “Men Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemden şeýle eşitdim” diýipdir: “Allah ylmy bendeleriň (ýatlaryndan, beýnilerinden) aýyrmak bilen däl-de, alym adamlary (öldürip) ortadan aýyrmak bilen, ylmy alar. Netijede, ortada hiç bir alym goýmaz. Adamlar nadan (ylymsyz) adamlary özlerine ýolbaşçy ederler. Olardan käbir soraglar soralanda, ylymsyz jogap (petwa) bererler. Şeýlelikde, hem özlerini, hem-de başgalaryny azaşdyrarlar”."

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ أَبِي أُوَيْسٍ، قَالَ: حَدَّثَنِي مَالِكٌ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ العَاصِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ لاَ يَقْبِضُ العِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنَ العِبَادِ وَلَكِنْ يَقْبِضُ العِلْمَ بِقَبْضِ العُلَمَاءِ، حَتَّى إِذَا لَمْ يُبْقِ عَالِمًا اتَّخَذَ النَّاسُ رُءُوسًا جُهَّالًا، فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِعِلْمٍ، فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا قَالَ الفِرَبْرِيُّ: حَدَّثَنَا عَبَّاسٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ، حَدَّثَنَا جَرِيرٌ، عَنْ هِشَامٍ نَحْوَهُ