474

84-nji bap

474

84-nji bap

Ebu Wakyd El-Leýsiden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem mesjitde (adamlar bilen bile) otyrka, üç sany adam geldi. Olaryň ikisi Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme tarap ýöredi, üçünjisi bolsa çykyp gitdi. Iki adamyň biri tegelenip oturan adamlaryň arasynda bir boş ýeri görüp, şol ýerde oturdy. Beýlekisi bolsa adamlaryň arkasyna, yza geçip oturdy. Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem sözüni tamamlandan soň: “Size üç adam hakynda habar bereýinmi?” diýdi: “Olaryň biri Allaha sygyndy, Allah hem ony Öz penasyna aldy. Beýlekisi (adamlary biynjalyk etmekden) utandy, Allah hem oňa (azap bermekden) utandy. Emma üçünjisi (bu mejlisinden) ýüz öwürdi, Allah hem ondan ýüz öwürdi” diýdi.

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي طَلْحَةَ، أَنَّ أَبَا مُرَّةَ مَوْلَى عَقِيلِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي وَاقِدٍ اللَّيْثِيِّ، قَالَ: بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فِي المَسْجِدِ فَأَقْبَلَ ثَلاَثَةُ نَفَرٍ، فَأَقْبَلَ اثْنَانِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَذَهَبَ وَاحِدٌ، فَأَمَّا أَحَدُهُمَا، فَرَأَى فُرْجَةً فِي الحَلْقَةِ، فَجَلَسَ وَأَمَّا الآخَرُ فَجَلَسَ خَلْفَهُمْ، فَلَمَّا فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ قَالَ: أَلاَ أُخْبِرُكُمْ عَنِ النَّفَرِ الثَّلاَثَةِ؟ أَمَّا أَحَدُهُمْ: فَأَوَى إِلَى اللَّهِ، فَآوَاهُ اللَّهُ، وَأَمَّا الآخَرُ: فَاسْتَحْيَا فَاسْتَحْيَا اللَّهُ مِنْهُ، وَأَمَّا الآخَرُ: فَأَعْرَضَ فَأَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ.

475

85-nji bap

475

85-nji bap

"Abdulla ibni Zeýdden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol bir gün Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň mesjitde bir aýagyny beýleki aýagynyň üstünde goýup, arkan ýatanyny görüpdir. Ibn Şihabden rowaýat edilmegine görä, Sa’yd ibn El-Musaýyib “Omar bilen Osman hem şeýle ederdiler” diýipdir. "

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ، عَنْ مَالِكٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عَبَّادِ بْنِ تَمِيمٍ، عَنْ عَمِّهِ أَنَّهُ رَأَى رَسُولَ اللَّهِ ﷺ مُسْتَلْقِيًا فِي المَسْجِدِ، وَاضِعًا إِحْدَى رِجْلَيْهِ عَلَى الأُخْرَى. وَعَنْ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ المُسَيِّبِ، قَالَ: كَانَ عُمَرُ، وَعُثْمَانُ يَفْعَلاَنِ ذَلِكَ.

476

86-nji bap

476

86-nji bap

Pygamberimiz sallahu aleýhi wesellemiň aýaly Aişadan (Allah ondan razy bolsun) habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Kakam bilen ejemiň dindar bolup ýaşamadyk (günleri) meniň hiç ýadyma düşenok. Resulullah sallahu aleýhi wesellemiň irden we agşam bize gelmedik hiç bir güni ýokdy. Soňra (kakam) Ebu Bekriň kellesine (mesjid gurmak) pikiri geldi we öýüniň howlusynda mesjid gurdy we şol ýerde namaz okamaga we Kuran okamaga başlady. Müşrükleriň aýallary we çagalary oňa haýran galyp, onuň daşynda jemlenip, seredip durardylar. (Kakam) Ebu Bekr Kuran okan wagty, gözýaşlaryny saklap bilmezdi, köp aglardy. Bu bolsa Kureýişli müşrükleriň abraýly adamlaryny gorkuzardy”.

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي عُرْوَةُ بْنُ الزُّبَيْرِ، أَنَّ عَائِشَةَ زَوْجَ النَّبِيِّ ﷺ، قَالَتْ : لَمْ أَعْقِلْ أَبَوَيَّ إِلَّا وَهُمَا يَدِينَانِ الدِّينَ، وَلَمْ يَمُرَّ عَلَيْنَا يَوْمٌ إِلَّا يَأْتِينَا فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، طَرَفَيِ النَّهَارِ: بُكْرَةً وَعَشِيَّةً، ثُمَّ بَدَا لِأَبِي بَكْرٍ، فَابْتَنَى مَسْجِدًا بِفِنَاءِ دَارِهِ، فَكَانَ يُصَلِّي فِيهِ وَيَقْرَأُ القُرْآنَ، فَيَقِفُ عَلَيْهِ نِسَاءُ المُشْرِكِينَ وَأَبْنَاؤُهُمْ، يَعْجَبُونَ مِنْهُ وَيَنْظُرُونَ إِلَيْهِ، وَكَانَ أَبُو بَكْرٍ رَجُلًا بَكَّاءً، لاَ يَمْلِكُ عَيْنَيْهِ إِذَا قَرَأَ القُرْآنَ، فَأَفْزَعَ ذَلِكَ أَشْرَافَ قُرَيْشٍ مِنَ المُشْرِكِين

477

87-nji bap

477

87-nji bap

Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem şeýle diýipdir: “Jemagatly okalan namazyň öýde ýa-da bazarda okalan namazdan (sogaby) ýigrimi bäş esse artykdyr. Eger-de bir adam gowy edip täret alandan soňra, diňe namaz okamak niýeti bilen mesjide barsa, tä mesjide girýänçä, äden her bir ädimi üçin Allah ony bir dereje beýgelder we bir günäsi aýrylar. Mesjide girip, namaza garaşyp durdugyça, namazda ýaly hasap ediler. Namaz okan ýerinden aýrylmasa, perişdeler oňa tä täretini bozýança “Allahym, ony bagyşla! Allahym, oňa rehim et!” diýip, doga-dileg edip durarlar”.

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: صَلاَةُ الجَمِيعِ تَزِيدُ عَلَى صَلاَتِهِ فِي بَيْتِهِ، وَصَلاَتِهِ فِي سُوقِهِ، خَمْسًا وَعِشْرِينَ دَرَجَةً، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ، وَأَتَى المَسْجِدَ، لاَ يُرِيدُ إِلَّا الصَّلاَةَ، لَمْ يَخْطُ خَطْوَةً إِلَّا رَفَعَهُ اللَّهُ بِهَا دَرَجَةً، وَحَطَّ عَنْهُ خَطِيئَةً، حَتَّى يَدْخُلَ المَسْجِدَ، وَإِذَا دَخَلَ المَسْجِدَ، كَانَ فِي صَلاَةٍ مَا كَانَتْ تَحْبِسُهُ، وَتُصَلِّي - يَعْنِي عَلَيْهِ المَلاَئِكَةُ - مَا دَامَ فِي مَجْلِسِهِ الَّذِي يُصَلِّي فِيهِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ، مَا لَمْ يُحْدِثْ فِيهِ.

478, 479

88-nji bap

478, 479

88-nji bap

Wakyd (ibn Muhammed) kakasyndan, ol hem Ibn Omardan ýa-da Ibn ‘Amrdan rowaýat etmegine görä, şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem barmaklaryny biri-biriniň içinden geçirip baglady”.

حَدَّثَنَا حَامِدُ بْنُ عُمَرَ، عَنْ بِشْرٍ، حَدَّثَنَا عَاصِمٌ، حَدَّثَنَا وَاقِدٌ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، أَوْ ابْنِ عَمْرٍو :شَبَكَ النَّبِيُّ ﷺ أَصَابِعَهُ.

480

88-nji bap

480

88-nji bap

Abdulla (ibn ‘Amrdan) habar berilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem (maňa) şeýle diýidi “Eý, Abdulla ibn ‘Amr, eger-de sen iň erbet adamlaryň içinde galsaň, seniň bu halyň niçik bolar?” .

وَقَالَ عَاصِمُ بْنُ عَلِيٍّ، حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ، سَمِعْتُ هَذَا الحَدِيثَ مِنْ أَبِي، فَلَمْ أَحْفَظْهُ، فَقَوَّمَهُ لِي وَاقِدٌ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبِي وَهُوَ يَقُولُ: قَالَ عَبْدُ اللَّهِ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَا عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرٍو كَيْفَ بِكَ إِذَا بَقِيتَ فِي حُثَالَةٍ مِنَ النَّاسِ بِهَذَا.

Salgylanma:

• Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem bu hadysy aýdanda, barmaklaryny baglapdy.

481

88-nji bap

481

88-nji bap

Ebu Musadan (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “(Bir gezek) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem “Mu’min adam beýleki bir mu’min adam üçin biri-birini berk saklap duran bina ýalydyr” diýip, barmaklaryny biri-biriniň içinden geçirip, baglap görkezdi”.

حَدَّثَنَا خَلَّادُ بْنُ يَحْيَى، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ أَبِي بُرْدَةَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي بُرْدَةَ، عَنْ جَدِّهِ، عَنْ أَبِي مُوسَى، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: إِنَّ المُؤْمِنَ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا وَشَبَّكَ أَصَابِعَهُ.

482

88-nji bap

482

88-nji bap

"Ebu Hureýreden (Allah ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, ol şeýle diýipdir: “Bir gezek Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem biziň bilen öýle ýa-da ikindi namazynyň haýsam bolsa birini okady. (Ibn Sirin Ebu Hureýre “Bu namazyň haýsy namazdygyny aýtdy, ýöne men ony ýatdan çykarypdyryn” diýdi). Soň (Ebu Hureýre) şeýle diýdi: “(Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) biziň bilen iki rekagat namaz okandan soň, (iki egnine) salam berdi. Soňra mesjidiň bir gyrasynda ýatan agaç böleginiň ýanyna baryp, gaharly ýaly bolup, arkasyny oňa söýedi. Sag elini çep eliniň üstünde goýup, barmaklaryny biri-birine baglady. Sag ýaňagyny çep eliniň arka tarapyna goýdy. (Şol wagt) howlukmaç adamlar (öz aralarynda) “Bu namaz gysgaldymyka?” diýip, eýýäm mesjidiň gapylaryndan çykyp gitdiler. Olaryň arasynda Ebu Bekr bilen Omaram bardy. Olar hem (Pygamberimiz sallallahu aleýhi weselleme) bir zat diýmekden çekindiler. Olaryň arasynda ýene-de iki eli uzyn bolanlygy sebäpli, “Zul-ýedeýni” diýilýän bir adam hem bardy. Ol adam “Eý, Allahyň Resuly, ýatdan çykardyňmy ýa-da namaz gysgaldymy?” diýip sorady. (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem) oňa “Men hiç zady ýatdanam çykarmadym we namazam gysgalmady!” diýdi. Soňra (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem ýanyndakylara ýüzlenip): “Hakykatdanam, “Zul-ýedeýniniň” aýdyşy ýaly boldumy?” diýip sorady. Olar “Hawa” diýip jogap berdiler. Şondan soň Ol öňe geçip, (ýadyndan çykaryp okaman) galdyran (rekagatlaryny) okady, soňra (iki egnine) salam berdi we “Allahu Äkbär!” diýip, öňki sejdesi ýaly ýa-da ondan (birneme) uzagrak sejde etdi. Soňra başyny galdyryp: “Allahu Äkbär!” diýdi. Soňra ýene-de “Allahu Äkbär!” diýip, öňki sejdesi ýaly ýa-da ondan (birneme) uzagrak sejde etdi. Soňra ýene-de başyny galdyryp: “Allahu Äkbär!” diýdi . (Ibn Sirinden adamlar) “Soň (Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellem iki egnine) salam berdimi?” diýip soradylar. Ol hem ‘Ymran ibn Husoýnyň “Soňra salam berdi” diýen sözi maňa habar berildi” diýip jogap berdi. "

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ، قَالَ: حَدَّثَنَا النَّضْرُ بْنُ شُمَيْلٍ، أَخْبَرَنَا ابْنُ عَوْنٍ، عَنِ ابْنِ سِيرِينَ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ: صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ ﷺ إِحْدَى صَلاَتَيِ العَشِيِّ - قَالَ ابْنُ سِيرِينَ: سَمَّاهَا أَبُو هُرَيْرَةَ وَلَكِنْ نَسِيتُ أَنَا - قَالَ: فَصَلَّى بِنَا رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ سَلَّمَ، فَقَامَ إِلَى خَشَبَةٍ مَعْرُوضَةٍ فِي المَسْجِدِ، فَاتَّكَأَ عَلَيْهَا كَأَنَّهُ غَضْبَانُ، وَوَضَعَ يَدَهُ اليُمْنَى عَلَى اليُسْرَى، وَشَبَّكَ بَيْنَ أَصَابِعِهِ، وَوَضَعَ خَدَّهُ الأَيْمَنَ عَلَى ظَهْرِ كَفِّهِ اليُسْرَى، وَخَرَجَتِ السَّرَعَانُ مِنْ أَبْوَابِ المَسْجِدِ، فَقَالُوا: قَصُرَتِ الصَّلاَةُ؟ وَفِي القَوْمِ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ، فَهَابَا أَنْ يُكَلِّمَاهُ، وَفِي القَوْمِ رَجُلٌ فِي يَدَيْهِ طُولٌ، يُقَالُ لَهُ: ذُو اليَدَيْنِ، قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَنَسِيتَ أَمْ قَصُرَتِ الصَّلاَةُ؟ قَالَ: لَمْ أَنْسَ وَلَمْ تُقْصَرْ فَقَالَ: أَكَمَا يَقُولُ ذُو اليَدَيْنِ فَقَالُوا: نَعَمْ، فَتَقَدَّمَ فَصَلَّى مَا تَرَكَ، ثُمَّ سَلَّمَ، ثُمَّ كَبَّرَ وَسَجَدَ مِثْلَ سُجُودِهِ أَوْ أَطْوَلَ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَكَبَّرَ، ثُمَّ كَبَّرَ وَسَجَدَ مِثْلَ سُجُودِهِ أَوْ أَطْوَلَ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَكَبَّرَ، فَرُبَّمَا سَأَلُوهُ: ثُمَّ سَلَّمَ؟ فَيَقُولُ: نُبِّئْتُ أَنَّ عِمْرَانَ بْنَ حُصَيْنٍ، قَالَ: ثُمَّ سَلَّمَ.

483

89-nji bap

483

89-nji bap

Bize Musa ibn ‘Ukba şeýle habar berdi: “Men Sälim ibn Abdullanyň, (Mekgeden Medinä) barýan ýoluň belli bir (ýerlerini göz öňüne tutup), şol ýoluň käbir ýerlerinde namaz okaýandygyny gördüm. Ol kakasy (Abdulla ibn Omaryň) hem şol ýerlerde namaz okandygyny aýdyp bererdi, çünki (Abdulla ibn Omar hem Allah olardan razy bolsun) Pygamberimiz sallallahu aleýhi wesellemiň şol ýerlerde namaz okandygyny görüpdir”.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي بَكْرٍ المُقَدَّمِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا فُضَيْلُ بْنُ سُلَيْمَانَ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، قَالَ: رَأَيْتُ سَالِمَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ يَتَحَرَّى أَمَاكِنَ مِنَ الطَّرِيقِ فَيُصَلِّي فِيهَا، وَيُحَدِّثُ أَنَّ أَبَاهُ كَانَ يُصَلِّي فِيهَا وَأَنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ ﷺ يُصَلِّي فِي تِلْكَ الأَمْكِنَةِ. وَحَدَّثَنِي نَافِعٌ، عَنْ ابْنِ عُمَرَ أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي فِي تِلْكَ الأَمْكِنَةِ، وَسَأَلْتُ سَالِمًا، فَلاَ أَعْلَمُهُ إِلَّا وَافَقَ نَافِعًا فِي الأَمْكِنَةِ كُلِّهَا إِلَّا أَنَّهُمَا اخْتَلَفَا فِي مَسْجِدٍ بِشَرَفِ الرَّوْحَاءِ.

Salgylanma:

• Abdulla, Omar ibn Hattabyň ogly. Sälim bolsa Abdullanyň ogly, ýagny Omar ibn Hattabyň agtygy.

484

89-nji bap

484

89-nji bap

"Nafi’dan rowaýat edilmegine görä, Abdulla ibn Omar (Allah olardan razy bolsun) şeýle habar beripdir: “Resulullah sallallahu aleýhi wesellem Umra ýa-da Haja giden wagtynda, Zul-Hüleýfe-de mesjidiň gurlan ýerindäki Samura agajynyň aşagynda düşlärdi. (Şeýle hem) söweşden soň ýa-da Haç we Umra edeninden soň, bu ýollardan yzyna gaýdyp gelende, “Batn Wadiniň” içinden ýörärdi. “Batn Wadiden” ýokaryk çykanda, Wadynyň gündogar tarapyndaky Bathada, (ýagny gumly ýerde) düýesini çökerip, daň atýança dynç almak üçin şol ýerde düşlärdi. Onuň dynç alan ýeri Daş mesjidiniň ýanynda däldi we üstünde (soň) mesjid gurlan depäniň ýanynda-da däldi. Abdulla bu Wadiniň iň pes ýerinde gumlaryň üýşen bir ýerinde namaz okardy. Çünki ol ýerde Resulullah sallallahu aleýhi wesellem hem namaz okar eken. Soňra Abdulla ibn Omaryň namaz okan ýerinde, Batha tarapdan sil gele-gele ol ýeri – Abdullanyň namaz okan ýerini (bilinmejek şekilde) tekizläpdir”. "

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ المُنْذِرِ الحِزَامِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ، عَنْ نَافِعٍ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ، أَخْبَرَهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ كَانَ يَنْزِلُ بِذِي الحُلَيْفَةِ حِينَ يَعْتَمِرُ، وَفِي حَجَّتِهِ حِينَ حَجَّ تَحْتَ سَمُرَةٍ فِي مَوْضِعِ المَسْجِدِ الَّذِي بِذِي الحُلَيْفَةِ، وَكَانَ إِذَا رَجَعَ مِنْ غَزْوٍ كَانَ فِي تِلْكَ الطَّرِيقِ أَوْ حَجٍّ أَوْ عُمْرَةٍ هَبَطَ مِنْ بَطْنِ وَادٍ، فَإِذَا ظَهَرَ مِنْ بَطْنِ وَادٍ أَنَاخَ بِالْبَطْحَاءِ الَّتِي عَلَى شَفِيرِ الوَادِي الشَّرْقِيَّةِ، فَعَرَّسَ ثَمَّ حَتَّى يُصْبِحَ. لَيْسَ عِنْدَ المَسْجِدِ الَّذِي بِحِجَارَةٍ وَلاَ عَلَى الأَكَمَةِ الَّتِي عَلَيْهَا المَسْجِدُ، كَانَ ثَمَّ خَلِيجٌ يُصَلِّي عَبْدُ اللَّهِ عِنْدَهُ فِي بَطْنِهِ كُثُبٌ، كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ ثَمَّ يُصَلِّي، فَدَحَا السَّيْلُ فِيهِ بِالْبَطْحَاءِ، حَتَّى دَفَنَ ذَلِكَ المَكَانَ، الَّذِي كَانَ عَبْدُ اللَّهِ يُصَلِّي فِيهِ.

Salgylanma:

“• Zul – Huleýfe medinelileriň haja gelen wagty yhram baglan ýeridir. Mikatdyr. • Batn Wadi – Wadyl-Akykdyr. Bu bir meşhur deräniň adydyr. ”

Sahyh al Buhary yslam dininiň iň ygtybarly hadys ýygyndysydyr. Takmynan 7,275 hadysy öz içine alýan bu eser, Pygamberimiziň sünnetine esaslanyp, musulmanlaryň gündelik durmuşynda ýol görkezijidir.

Möhüm Baglanyşyklar

Sahih al bukhari programmasy

Bir basyş bilen uygulamany göçür we ruhy syýahata başla!